Deddf Etholiadau a Chyrff Etholedig (Cymru) 2024 (dsc5)

RHAN 1 LL+C GWEINYDDU A CHOFRESTRU ETHOLIADOL

PENNOD 3 LL+C PEILOTA A DIWYGIO ETHOLIADAU CYMREIG

Peilotau etholiadau Cymreig LL+C

5 Rheoliadau peilot: pwerau LL+C

(1) Caiff Gweinidogion Cymru drwy reoliadau wneud darpariaeth peilota etholiadau Cymreig (“rheoliadau peilot”).

(2) Mae darpariaeth peilota etholiadau Cymreig yn ddarpariaeth—

(a) sy’n ymwneud ag un neu ragor o faterion etholiadol perthnasol,

(b) sy’n cael effaith am gyfnod penodedig neu ar gyfer etholiad Cymreig penodedig,

(c) sy’n gymwys mewn perthynas ag ardal etholiadol neu ddwy neu ragor o ardaloedd etholiadol, a

(d) naill ai—

(i) nad yw mewn deddfwriaeth etholiadau,

(ii) sy’n wahanol i ddarpariaeth mewn deddfwriaeth etholiadau, neu

(iii) sy’n gysylltiedig â darpariaeth o’r math a bennir yn is-baragraff (i) neu (ii).

(3) Y materion etholiadol perthnasol yw—

(a) cofrestru personau sy’n gymwys i bleidleisio mewn etholiad Cymreig, gan gynnwys (ymhlith pethau eraill)—

(i) hawliau a dyletswyddau unigolion o ran cofrestru,

(ii) gweinyddu’r broses gofrestru a’r gofrestr etholwyr,

(iii) mynediad at y gofrestr etholwyr a chyhoeddi’r gofrestr honno,

ond nid yw’n cynnwys unrhyw amod cymhwystra ar gyfer cofrestru y darperir ar ei gyfer mewn deddfwriaeth sylfaenol;

(b) pryd, ble a sut y mae pleidleisio mewn etholiad Cymreig i ddigwydd;

(c) sut y mae’r pleidleisiau a fwrir mewn etholiad Cymreig i’w cyfrif;

(d) cyfathrebu â phleidleiswyr ynghylch etholiad Cymreig;

(e) y prosesau a’r gweithdrefnau cyn pleidleisio, wrth bleidleisio neu ar ôl pleidleisio mewn etholiad Cymreig.

(4) Mae darpariaeth peilota etholiadau Cymreig hefyd yn cynnwys darpariaeth a wneir at ddiben profi sut y mae’r newidiadau a wneir gan‍ adrannau 3 a 4yn gweithio yn ymarferol—

(a) sy’n cael effaith am gyfnod penodedig neu ar gyfer etholiad Cymreig penodedig,

(b) sy’n gymwys mewn perthynas ag ardal etholiadol neu ddwy neu ragor o ardaloedd etholiadol, ac

(c) y mae ei heffaith yn cyfateb i effaith y diwygiadau a wneir gan‍ adrannau 3 a 4 (neu’r is-ddeddfwriaeth y caniateir ei gwneud yn rhinwedd yr adrannau hynny).

(5) Caiff rheoliadau peilot roi ar waith gynigion ar gyfer rheoliadau peilot a wneir o dan y Ddeddf hon gydag addasiadau i’r cynnig neu hebddynt.

(6) Caiff rheoliadau peilot greu, dileu neu addasu troseddau.

(7) Ni chaiff rheoliadau peilot greu trosedd y caniateir ei chosbi (nac addasu trosedd fel y daw’n drosedd y caniateir ei chosbi)—

(a) ar euogfarn ar dditiad, drwy garcharu am gyfnod sy’n hwy nag un flwyddyn;

(b) ar euogfarn ddiannod, drwy garcharu am gyfnod sy’n hwy na’r terfyn cymwys ar gyfer trosedd ddiannod neu drosedd neillffordd (yn ôl y digwydd) o dan adran 224(1A) o’r Cod Dedfrydu (fel y mae’n cael effaith o bryd i’w gilydd).

(8) Yn yr adran hon—

• ystyr “ardal etholiadol” (“electoral area”) yw—

  (a)

  mewn perthynas â dychwelyd aelod o Senedd Cymru, un o etholaethau’r Senedd;

  (b)

  mewn perthynas ag etholiad llywodraeth leol, ardal cyngor y mae’r etholiad yn gymwys iddo neu unrhyw ran o ardal cyngor o’r fath;

• ystyr “deddfwriaeth etholiadau” (“elections legislation”) yw deddfiad (pryd bynnag y caiff ei basio neu ei wneud) sy’n gymwys mewn perthynas—

  (a)

  ag etholiad Cymreig, neu

  (b)

  â chofrestru personau sy’n gymwys i bleidleisio mewn etholiad Cymreig;

• ystyr “deddfwriaeth sylfaenol” (“primary legislation”) yw darpariaeth sydd wedi ei chynnwys mewn Deddf gan Senedd Cymru neu mewn Deddf gan Senedd y Deyrnas Unedig;

• ystyr “etholiad Cymreig” (“Welsh election”) yw etholiad ar gyfer dychwelyd aelod o—

  (a)

  Senedd Cymru;

  (b)

  cyngor sir neu gyngor bwrdeistref sirol yng Nghymru;

  (c)

  cyngor cymuned yng Nghymru;

• ystyr “penodedig” ac “a bennir” (“specified”) yw wedi ei bennu mewn rheoliadau peilot.

Gwybodaeth Cychwyn

I1 A. 5 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

6 Rheoliadau peilot: gofynion LL+C

(1) Rhaid i reoliadau peilot bennu—

(a) amcan y peilot y maent yn gwneud darpariaeth ar ei gyfer;

(b) y diwrnod cyn yr hwn y mae rhaid i’r Comisiwn Etholiadol anfon ei adroddiad o dan adran 17.

(2) Ni chaiff rheoliadau peilot wneud darpariaeth sy’n gymwys i ardal prif gyngor (neu unrhyw rhan ohoni) oni bai—

(a) bod y prif gyngor yn cydsynio iddi, neu

(b) os nad yw’r cyngor yn cydsynio iddi, fod Gweinidogion Cymru wedi rhoi sylw i unrhyw argymhellion a wnaed gan Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ynghylch a ddylai’r rheoliadau gael eu gwneud heb gydsyniad y prif gyngor.

(3) Nid yw is-adran (2) yn gymwys i reoliadau peilot nad ydynt ond yn cynnwys darpariaeth o’r math a bennir yn adran 5(4) os ydynt wedi eu gwneud cyn diwedd y cyfnod o 12 mis sy’n dechrau â’r diwrnod y mae’r Ddeddf hon yn cael y Cydsyniad Brenhinol.

(4) Ni chaiff rheoliadau peilot addasu adran 9D o Ddeddf 1983 (canfasiad blynyddol) nac unrhyw ddarpariaeth arall sy’n ymwneud â chanfasiad o dan yr adran honno oni bai bod y rheoliadau yn rhoi cynnig ar waith (gydag addasiadau neu hebddynt) gan swyddog cofrestru o dan adran 11.

(5) Cyn gwneud unrhyw reoliadau peilot o dan adran 5 sy’n ymwneud â chofrestru etholiadol heb gais, rhaid i Weinidogion Cymru ymgynghori ag unrhyw randdeiliaid y maent yn ystyried eu bod yn briodol, ond yn benodol, â’r rheini y maent yn barnu eu bod yn cynrychioli grwpiau hyglwyf.

Gwybodaeth Cychwyn

I2 A. 6 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

7 Rheoliadau peilot: y weithdrefn LL+C

(1) Mae’r pŵer i wneud rheoliadau peilot yn arferadwy drwy offeryn statudol.

(2) Pan osodir offeryn statudol neu offeryn statudol drafft sy’n cynnwys rheoliadau peilot gerbron Senedd Cymru at ddibenion yr adran hon, rhaid i Weinidogion Cymru hefyd osod gerbron y Senedd gopi o’r adroddiad ar y rheoliadau a lunnir gan Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru o dan adran 14.

(3) Os yw offeryn statudol neu offeryn statudol drafft sy’n cynnwys rheoliadau peilot a osodir gerbron Senedd Cymru yn gwneud darpariaeth sy’n gymwys i ardal prif gyngor (neu unrhyw ran ohoni) nad yw’r cyngor wedi rhoi ei gydsyniad iddi, rhaid i Weinidogion Cymru hefyd osod datganiad gerbron y Senedd sy’n egluro pam y maent yn ystyried y dylai’r ddarpariaeth gael ei gwneud heb gydsyniad y cyngor.

(4) Ni chaniateir gwneud offeryn statudol y mae’r is-adran hon yn gymwys iddo oni bai bod drafft o’r offeryn wedi ei osod gerbron Senedd Cymru ac wedi ei gymeradwyo ganddi drwy benderfyniad.

(5) Mae is-adran (4) yn gymwys i offeryn statudol sy’n cynnwys rheoliadau peilot sy’n gwneud darpariaeth—

(a) sy’n gymwys i ardal prif gyngor (neu unrhyw ran ohoni) ac nad yw’r cyngor wedi rhoi ei gydsyniad iddi,

(b) ar gyfer peilot etholiad Cymreig sy’n dod o fewn adran 5(4), neu

(c) sy’n creu trosedd, neu’n ehangu cwmpas trosedd.

(6) Mae offeryn statudol sy’n cynnwys rheoliadau peilot nad yw is-adran (5) yn gymwys iddo yn ddarostyngedig i’w ddiddymu yn unol â phenderfyniad gan Senedd Cymru.‍

Gwybodaeth Cychwyn

I3 A. 7 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

Cynigion ar gyfer peilotau LL+C

8 Cynigion ar gyfer peilotau a wneir gan Weinidogion Cymru LL+C

(1) Cyn gwneud rheoliadau peilot nad ydynt wedi bod yn destun cynnig o dan adrannau 9 i 11, rhaid i Weinidogion Cymru ymgynghori â phob swyddog canlyniadau ar gyfer ardal y bydd y rheoliadau yn gymwys iddi ynghylch eu cynigion ar gyfer y peilot y mae’r rheoliadau i ddarparu ar ei gyfer.

(2) Ar ôl ymgynghori yn unol ag is-adran (1) a chyn gwneud rheoliadau peilot sy’n ymwneud ag unrhyw fater etholiadol perthnasol, rhaid i Weinidogion Cymru—

(a) cyflwyno cynigion i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ar gyfer y peilot y darperir ar ei gyfer mewn rheoliadau, a

(b) rhoi sylw i adroddiad y Comisiwn ar y cynigion o dan adran 14.

(3) Nid yw’r adran hon yn gymwys i reoliadau peilot nad ydynt ond yn cynnwys darpariaeth o’r math a bennir yn adran 5(4) os ydynt wedi eu gwneud cyn diwedd y cyfnod o 12 mis sy’n dechrau â’r diwrnod y mae’r Ddeddf hon yn cael y Cydsyniad Brenhinol.

Gwybodaeth Cychwyn

I4 A. 8 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

9 Cynigion ar gyfer peilotau a wneir gan brif gynghorau LL+C

(1) Caiff prif gyngor gynnig i Weinidogion Cymru fod rheoliadau peilot yn cael eu gwneud mewn perthynas ag unrhyw fater etholiadol perthnasol i’r graddau y mae’n ymwneud ag etholiadau llywodraeth leol.

(2) Cyn gwneud cynnig o dan is-adran (1), rhaid i’r prif gyngor ymgynghori â Gweinidogion Cymru.

(3) Ar ôl ymgynghori yn unol ag is-adran (2) a chyn gwneud cynnig o dan is-adran (1), rhaid i’r prif gyngor—

(a) cyflwyno’r cynnig i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ar gyfer y peilot y darperir ar ei gyfer mewn rheoliadau, a

(b) rhoi sylw i adroddiad y Comisiwn ar y cynnig o dan adran 14.

(4) Os yw prif gyngor yn gwneud cynnig o dan is-adran (1), rhaid iddo anfon copi o adroddiad Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ar y cynigion o dan adran 14 at Weinidogion Cymru.

Gwybodaeth Cychwyn

I5 A. 9 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

10 Cynigion ar gyfer peilotau a wneir ar y cyd gan y Comisiwn Etholiadol a phrif gynghorau LL+C

(1) Caiff y Comisiwn Etholiadol ac un neu ragor o brif gynghorau (“cynghorau perthnasol”), gan weithredu ar y cyd, gynnig i Weinidogion Cymru fod rheoliadau peilot yn cael eu gwneud mewn perthynas ag unrhyw fater etholiadol perthnasol i’r graddau y mae’n ymwneud ag etholiadau llywodraeth leol.

(2) Cyn gwneud cynnig o dan is-adran (1), rhaid i’r Comisiwn Etholiadol a phob cyngor perthnasol sy’n gweithredu ar y cyd ymgynghori â Gweinidogion Cymru.

(3) Ar ôl ymgynghori yn unol ag is-adran (2) a chyn gwneud cynnig o dan is-adran (1), rhaid i’r Comisiwn Etholiadol a phob cyngor perthnasol sy’n gweithredu ar y cyd—

(a) cyflwyno’r cynnig i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ar gyfer y peilot y darperir ar ei gyfer mewn rheoliadau, a

(b) rhoi sylw i adroddiad y Comisiwn ar y cynnig o dan adran 14.

(4) Os yw’r Comisiwn Etholiadol a phob cyngor perthnasol sy’n gweithredu ar y cyd yn gwneud cynnig o dan is-adran (1), rhaid iddynt anfon copi o adroddiad Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ar y cynnig o dan adran 14 at Weinidogion Cymru.

Gwybodaeth Cychwyn

I6 A. 10 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

11 Cynigion ar gyfer peilotau a wneir gan swyddogion cofrestru etholiadol LL+C

(1) Caiff swyddog cofrestru etholiadol gynnig i Weinidogion Cymru fod rheoliadau peilot yn cael eu gwneud mewn perthynas â chanfod—

(a) enwau a chyfeiriadau personau nad ydynt wedi eu cofrestru mewn cofrestr ond y mae ganddynt hawlogaeth i fod yn gofrestredig;

(b) y personau hynny sydd wedi eu cofrestru mewn cofrestr ond nad oes ganddynt hawlogaeth i fod yn gofrestredig.

(2) Cyn gwneud cynnig o dan is-adran (1), rhaid i swyddog cofrestru etholiadol ymgynghori â Gweinidogion Cymru.

(3) Ar ôl ymgynghori yn unol ag is-adran (2) a chyn gwneud cynnig o dan is-adran (1), rhaid i’r swyddog cofrestru etholiadol—

(a) cyflwyno’r cynnig i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ar gyfer y peilot y darperir ar ei gyfer mewn rheoliadau, a

(b) rhoi sylw i adroddiad y Comisiwn ar y cynnig o dan adran 14.

(4) Os bydd swyddog cofrestru etholiadol yn gwneud cynnig o dan is-adran (1), rhaid i’r swyddog anfon copi o adroddiad Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru ar y cynnig o dan adran 14 at Weinidogion Cymru.

Gwybodaeth Cychwyn

I7 A. 11 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

12 Cynigion ar y cyd ar gyfer peilotau LL+C

(1) Caiff person y caniateir iddo wneud cynnig o dan unrhyw un o adrannau 9 i 11 wneud y cynnig ar y cyd ag un neu ragor o bersonau eraill sy’n gwneud cynnig o dan unrhyw un o’r adrannau hynny.

(2) Nid yw unrhyw ddyletswydd i ymgynghori â pherson y mae’r person yn gwneud cynnig ar y cyd ag ef yn gymwys.

(3) Os yw’r cynnig ar y cyd yn ymwneud â materion nad oes gan y person y pŵer i’w cynnig, caiff y person wneud y cynnig o hyd, i’r graddau y mae gan y person y pŵer i wneud hynny.

Gwybodaeth Cychwyn

I8 A. 12 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

13 Argymhellion y Comisiwn Etholiadol LL+C

Caiff y Comisiwn Etholiadol argymell cynigion ar gyfer rheoliadau peilot i berson y caniateir iddo wneud cynnig o dan unrhyw un o adrannau 9 i 11.

Gwybodaeth Cychwyn

I9 A. 13 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

Gwerthuso cynigion ar gyfer peilot LL+C

14 Gwerthuso cynigion ar gyfer peilot LL+C

(1) Pan fydd cynigion ar gyfer rheoliadau peilot yn cael eu cyflwyno i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru o dan adrannau 8 i 11, rhaid i’r Comisiwn lunio adroddiad ar y cynigion.

(2) Rhaid i’r adroddiad gynnwys asesiad o’r canlynol—

(a) pa un a yw amcan y peilot arfaethedig yn ddymunol;

(b) costau tebygol y peilot arfaethedig a’i ddichonoldeb.

(3) Wrth wneud ei asesiad at ddibenion yr adroddiad, rhaid i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru roi sylw i unrhyw ffactorau perthnasol a bennir mewn rheoliadau a wneir gan Weinidogion Cymru.

(4) Caiff yr adroddiad gynnwys argymhellion ar unrhyw fater y mae Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru yn ystyried ei fod yn berthnasol i’r peilot arfaethedig.

(5) Rhaid i awdurdod cyhoeddus sy’n cyflwyno cynigion i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru o dan unrhyw un o adrannau 8 i 11 roi i’r Comisiwn unrhyw gymorth sy’n rhesymol ofynnol gan y Comisiwn mewn cysylltiad â llunio’r adroddiad.

(6) Rhaid i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru anfon ei adroddiad at y person a gyflwynodd y cynnig cyn diwedd cyfnod o 6 wythnos sy’n dechrau â’r diwrnod y mae’n cael y cynigion.

(7) Rhaid i Weinidogion Cymru gyhoeddi adroddiad a anfonir atynt o dan yr adran hon neu adrannau 9 i 11 pan fyddant yn gwneud y rheoliadau peilot.

(8) Mae’r pŵer i wneud rheoliadau yn is-adran (3) yn arferadwy drwy offeryn statudol.

(9) Mae offeryn statudol sy’n cynnwys rheoliadau o dan is-adran (3) yn ddarostyngedig i’w ddiddymu yn unol â phenderfyniad gan Senedd Cymru.

Gwybodaeth Cychwyn

I10 A. 14 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

15 Fforymau peilotau etholiadau Cymreig LL+C

(1) Mae’r adran hon yn gymwys—

(a) os yw Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru wedi llunio adroddiad ar un neu ragor o gynigion ar gyfer rheoliadau peilot o dan adran 14,

(b) os yw’r cynigion ar gyfer—

(i) peilot yn ardal mwy nag un prif gyngor, neu

(ii) peilotau gwahanol yn ardaloedd prif gynghorau gwahanol i ddigwydd yn yr un etholiad cyffredinol i Senedd Cymru neu yn yr un etholiadau cyffredin ar gyfer cynghorwyr, ac

(c) os yw’r Comisiwn yn ystyried ei bod yn debygol y bydd y peilot neu’r peilotau yn digwydd.

(2) Rhaid i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru sefydlu fforwm ar gyfer trafod materion sy’n ymwneud â’r peilot neu’r peilotau, gyda golwg ar ddarparu gwybodaeth a chyngor i bersonau sy’n rhoi’r peilot neu’r peilotau ar waith.

(3) Rhaid i fforwm a sefydlir o dan is-adran (2) gynnwys—

(a) swyddogion canlyniadau pob prif gyngor sy’n cymryd rhan yn y peilot neu’r peilotau;

(b) cynrychiolaeth o blith gweinyddwyr etholiadol o bob prif gyngor sy’n cymryd rhan yn y peilot neu’r peilotau;

(c) un neu ragor o aelodau Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru a chanddynt brofiad perthnasol.

(4) Caiff Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru wahodd unrhyw berson y maent yn ystyried ei fod yn briodol i gymryd rhan mewn fforwm.

Gwybodaeth Cychwyn

I11 A. 15 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

Canllawiau ar beilotau LL+C

16 Canllawiau ar beilotau LL+C

(1) Mewn perthynas â phob offeryn sy’n cynnwys rheoliadau peilot, rhaid i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru roi canllawiau ysgrifenedig i bersonau sy’n gyfrifol am roi’r rheoliadau ar waith.

(2) Rhaid i’r canllawiau gynnwys cyngor ynghylch—

(a) y trefniadau y mae eu hangen ar gyfer y peilot;

(b) yr hyfforddiant staff sy’n ofynnol ar gyfer y peilot;

(c) rhedeg y peilot yn unol â’r rheoliadau peilot.

(3) Caiff y canllawiau gynnwys gwybodaeth neu gyngor ar unrhyw fater arall y mae Comisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru yn ystyried ei fod yn berthnasol i’r peilot.

(4) Caiff Gweinidogion Cymru drwy reoliadau bennu materion pellach y mae rhaid i Gomisiwn Democratiaeth a Ffiniau Cymru eu cynnwys yn y canllawiau.

(5) Mae’r pŵer i wneud rheoliadau yn is-adran (4) yn arferadwy drwy offeryn statudol.

(6) Mae offeryn statudol sy’n cynnwys rheoliadau o dan is-adran (4) yn ddarostyngedig i’w ddiddymu yn unol â phenderfyniad gan Senedd Cymru.

Gwybodaeth Cychwyn

I12 A. 16 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

Gwerthuso peilotau LL+C

17 Gwerthuso’r rheoliadau peilot LL+C

(1) Rhaid i’r Comisiwn Etholiadol lunio adroddiad ar weithrediad y rheoliadau peilot cyn y diwrnod a bennir o dan adran 6(1)(b).

(2) Rhaid i’r adroddiad gynnwys, yn benodol—

(a) disgrifiad—

(i) o’r ffordd yr oedd y ddarpariaeth a wnaed gan y rheoliadau peilot yn wahanol i’r darpariaethau a fyddai wedi bod yn gymwys fel arall, neu

(ii) yn achos rheoliadau peilot sy’n cynnwys darpariaeth o’r math a bennir yn adran 5(4), y darpariaethau sy’n cael eu profi;

(b) copi o’r rheoliadau peilot;

(c) asesiad o lwyddiant y rheoliadau peilot, neu fel arall, wrth gyflawni’r amcan a bennir yn y rheoliadau peilot;

(d) asesiad o ran a ddylai darpariaeth sy’n debyg i’r ddarpariaeth honno a wnaed gan y rheoliadau peilot fod yn gymwys yn gyffredinol, ac ar sail barhaol, mewn perthynas ag etholiadau Cymreig neu unrhyw fath o etholiad Cymreig.

(3) Rhaid i’r prif gyngor ar gyfer unrhyw ardal neu unrhyw ran o ardal y mae rheoliadau peilot yn gymwys iddi roi i’r Comisiwn unrhyw gymorth sy’n rhesymol ofynnol gan y Comisiwn mewn cysylltiad â llunio’r adroddiad.

(4) Caiff y cymorth gynnwys—

(a) gwneud trefniadau ar gyfer canfod safbwyntiau etholwyr ynghylch sut y gweithredwyd darpariaethau’r rheoliadau peilot;

(b) adrodd i’r Comisiwn honiadau o droseddau etholiadol neu gamymarfer arall.

(5) Rhaid i’r Comisiwn anfon copi o’r adroddiad—

(a) at Weinidogion Cymru,

(b) at bob swyddog canlyniadau ar gyfer yr etholiad yr oedd y rheoliadau peilot yn gymwys iddo, oni bai nad yw’r adroddiad ond yn ymwneud â chynigion a wneir o dan adran 11, ac

(c) os yw’r adroddiad yn ymwneud â chynigion a wneir o dan adran 11, at bob swyddog cofrestru etholiadol ar gyfer ardal yr oedd y rheoliadau peilot yn gymwys iddi,

cyn y diwrnod a bennir yn y rheoliadau peilot.

(6) Rhaid i swyddog canlyniadau sy’n cael adroddiad o dan is-adran (5) gyhoeddi’r adroddiad cyn diwedd y cyfnod o un mis sy’n dechrau â’r diwrnod y mae’r swyddog yn cael yr adroddiad gan y Comisiwn, oni bai nad yw’r adroddiad ond yn ymwneud â chynigion a wneir o dan adran 11.

(7) Rhaid i swyddog cofrestru etholiadol sy’n cael adroddiad o dan is-adran (5) gyhoeddi’r adroddiad cyn diwedd y cyfnod o un mis sy’n dechrau â’r diwrnod y mae’r swyddog yn cael yr adroddiad gan y Comisiwn.

Gwybodaeth Cychwyn

I13 A. 17 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

Diwygio yn dilyn peilotau LL+C

18 Rheoliadau diwygio etholiadol LL+C

(1) Mae’r pŵer yn is-adran (3) yn gymwys—

(a) os yw Gweinidogion Cymru yn ystyried, yng ngoleuni adroddiad a wneir o dan adran 17 ar weithrediad rheoliadau peilot, y byddai’n ddymunol cyflawni’r canlyniad diwygio yn is-adran (2) (“y canlyniad diwygio”), a

(b) os yw’r Comisiwn Etholiadol yn argymell gwneud rheoliadau o dan yr adran hon i gyflawni’r canlyniad diwygio.

(2) Y canlyniad diwygio yw bod darpariaeth sy’n debyg i’r ddarpariaeth honno a wneir gan y rheoliadau peilot yn gymwys yn gyffredinol, ac ar sail barhaol, mewn perthynas ag etholiadau Cymreig neu unrhyw fath o etholiad Cymreig.

(3) Caiff Gweinidogion Cymru drwy reoliadau wneud darpariaeth ar gyfer materion etholiadol perthnasol, neu mewn cysylltiad â hwy, er mwyn cyflawni’r canlyniad diwygio (“rheoliadau diwygio etholiadol”).

(4) Nid oes dim byd yn yr adran hon sy’n effeithio ar bwerau eraill Gweinidogion Cymru i wneud darpariaeth ar gyfer materion etholiadol perthnasol, neu mewn cysylltiad â hwy, er mwyn cyflawni’r canlyniad diwygio.

(5) Caiff rheoliadau diwygio etholiadol greu, dileu neu addasu troseddau.

(6) Ni chaiff rheoliadau diwygio etholiadol greu trosedd y caniateir ei chosbi (neu addasu trosedd fel y daw’n drosedd y caniateir ei chosbi)—

(a) ar euogfarn ar dditiad, drwy garcharu am gyfnod sy’n hwy nag un flwyddyn;

(b) ar euogfarn ddiannod, drwy garcharu am gyfnod sy’n hwy na’r terfyn cymwys ar gyfer trosedd ddiannod neu drosedd neillffordd (yn ôl y digwydd) o dan adran 224(1A) o’r Cod Dedfrydu (fel y mae’n cael effaith o bryd i’w gilydd).

(7) Caiff rheoliadau diwygio etholiadol roi, dileu neu addasu pŵer i wneud is-ddeddfwriaeth.

(8) Os bydd rheoliadau diwygio etholiadol yn creu pŵer i wneud is-ddeddfwriaeth, rhaid i’r rheoliadau ddarparu—

(a) bod yr is-ddeddfwriaeth i gael ei gwneud drwy offeryn statudol, a

(b) na chaniateir gwneud yr offeryn oni bai bod drafft ohono wedi ei osod gerbron Senedd Cymru ac wedi ei gymeradwyo ganddi drwy benderfyniad.

Gwybodaeth Cychwyn

I14 A. 18 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

19 Rheoliadau diwygio etholiadol: y weithdrefn LL+C

(1) Mae’r pŵer i wneud rheoliadau diwygio etholiadol yn arferadwy drwy offeryn statudol.

(2) Pan fydd offeryn statudol neu offeryn statudol drafft sy’n cynnwys rheoliadau diwygio etholiadol yn cael ei osod gerbron Senedd Cymru at ddibenion yr adran hon, rhaid i Weinidogion Cymru hefyd osod gerbron y Senedd gopi o’r adroddiad ar y rheoliadau sydd wedi ei lunio gan y Comisiwn Etholiadol o dan adran 17.

(3) Ni chaniateir gwneud offeryn statudol y mae’r is-adran hon yn gymwys iddo oni bai bod drafft o’r offeryn wedi ei osod gerbron Senedd Cymru ac wedi ei gymeradwyo ganddi drwy benderfyniad.

(4) Mae is-adran (3) yn gymwys i offeryn statudol sy’n cynnwys rheoliadau diwygio etholiadol sy’n gwneud darpariaeth—

(a) i addasu deddfwriaeth sylfaenol,

(b) i greu trosedd neu ehangu ei chwmpas, neu

(c) i greu neu ddiwygio pŵer i ddeddfu.

(5) Mae unrhyw offeryn statudol arall sy’n cynnwys rheoliadau diwygio etholiadol yn ddarostyngedig i’w ddiddymu yn unol â phenderfyniad gan Senedd Cymru, oni bai bod drafft o’r offeryn wedi ei osod gerbron Senedd Cymru ac wedi ei gymeradwyo ganddi drwy benderfyniad.

(6) Mae is-adran (7) yn gymwys os yw Gweinidogion Cymru o’r farn mai’r weithdrefn briodol ar gyfer offeryn statudol sy’n cynnwys rheoliadau diwygio etholiadol yw iddo fod yn ddarostyngedig i’w ddiddymu yn unol â phenderfyniad gan Senedd Cymru.

(7) Ni chaiff Gweinidogion Cymru wneud yr offeryn fel ei fod yn ddarostyngedig i’r weithdrefn honno oni bai—

(a) bod amod 1 wedi ei fodloni, a

(b) bod naill ai amod 2 neu 3 wedi ei fodloni.

(8) Amod 1 yw bod Gweinidogion Cymru—

(a) wedi gwneud datganiad ysgrifenedig i’r perwyl y dylai’r offeryn yn eu barn hwy fod yn ddarostyngedig i’w ddiddymu yn unol â phenderfyniad gan Senedd Cymru, a

(b) wedi gosod gerbron y Senedd—

(i) drafft o’r offeryn, a

(ii) memorandwm sy’n cynnwys y datganiad a rhesymau Gweinidogion Cymru dros eu barn.

(9) Amod 2 yw bod pwyllgor yn Senedd Cymru a chanddo’r gorchwyl o wneud hynny wedi gwneud argymhelliad o ran y weithdrefn briodol ar gyfer yr offeryn.

(10) Amod 3 yw bod y cyfnod o 14 o ddiwrnodau sy’n dechrau â’r diwrnod cyntaf ar ôl y diwrnod y gosodwyd yr offeryn drafft gerbron Senedd Cymru fel y’i crybwyllir yn is-adran (8) wedi dod i ben heb i unrhyw argymhelliad gael ei wneud fel y’i crybwyllir yn is-adran (9).

(11) Nid oes dim byd yn yr adran hon sy’n atal Gweinidogion Cymru rhag penderfynu ar unrhyw adeg cyn gwneud offeryn statudol y mae is-adran (5) yn gymwys iddo y dylai gweithdrefn arall fod yn gymwys i’r offeryn.

(12) Os yw’r rheoliadau drafft a osodwyd o dan yr adran hon, ar ôl i’r cyfnod o 40 o ddiwrnodau ddod i ben, wedi eu cymeradwyo drwy benderfyniad gan Senedd Cymru, caiff Gweinidogion Cymru wneud rheoliadau gan ddilyn ffurf y rheoliadau drafft, yn ddarostyngedig i is-adran (13).

(13) Mae’r weithdrefn yn is-adrannau (14) i (19) yn gymwys i’r rheoliadau drafft yn lle’r weithdrefn yn is-adran (12)—

(a) os yw naill ai Senedd Cymru yn penderfynu felly o fewn y cyfnod o 30 o ddiwrnodau, neu

(b) os yw pwyllgor yn Senedd Cymru a chanddo’r gorchwyl o adrodd ar y rheoliadau drafft yn argymell felly o fewn y cyfnod o 30 o ddiwrnodau ac nad yw Senedd Cymru drwy benderfyniad yn gwrthod yr argymhelliad o fewn y cyfnod hwnnw.

(14) Rhaid i Weinidogion Cymru roi sylw—

(a) i unrhyw sylwadau,

(b) i unrhyw benderfyniad gan Senedd Cymru, ac

(c) i unrhyw argymhellion gan bwyllgor yn Senedd Cymru a chanddo’r gorchwyl o adrodd ar y rheoliadau drafft,

a wneir yn ystod y cyfnod o 60 o ddiwrnodau mewn cysylltiad â’r rheoliadau drafft.

(15) Os yw Gweinidogion Cymru, ar ôl i’r cyfnod o 60 o ddiwrnodau ddod i ben, yn dymuno bwrw ymlaen â’r rheoliadau drafft heb newidiadau o sylwedd pan fo newidiadau o sylwedd wedi eu hargymell gan bwyllgor yn Senedd Cymru a chanddo’r gorchwyl o adrodd ar y rheoliadau drafft—

(a) rhaid i Weinidogion Cymru osod gerbron Senedd Cymru ddatganiad sy’n egluro eu rhesymau dros beidio â derbyn argymhellion y pwyllgor (pa un ai’n gyfan gwbl neu’n rhannol), a

(b) os yw’r rheoliadau drafft wedi eu cymeradwyo drwy benderfyniad gan Senedd Cymru yn ddiweddarach, caiff Gweinidogion Cymru wneud rheoliadau gan ddilyn ffurf y rheoliadau drafft.

(16) Os‍ yw Gweinidogion Cymru, ar ôl i’r cyfnod o 60 o ddiwrnodau ddod i ben, yn dymuno bwrw ymlaen â’r rheoliadau drafft heb newidiadau o sylwedd pan na fo unrhyw newidiadau o sylwedd wedi eu hargymell gan bwyllgor yn Senedd Cymru a chanddo’r gorchwyl o adrodd ar y rheoliadau drafft ac os yw’r rheoliadau drafft wedi eu cymeradwyo drwy benderfyniad gan Senedd Cymru, caiff Gweinidogion Cymru wneud rheoliadau gan ddilyn ffurf y rheoliadau drafft.

(17) Os yw Gweinidogion Cymru, ar ôl i’r cyfnod o 60 o ddiwrnodau ddod i ben, yn dymuno bwrw ymlaen â’r rheoliadau drafft ond gyda newidiadau o sylwedd, rhaid i Weinidogion Cymru osod gerbron Senedd Cymru—

(a) rheoliadau drafft diwygiedig, a

(b) datganiad sy’n rhoi crynodeb o’r newidiadau a gynigir ac, os yw is-adran (18) yn gymwys, sy’n egluro rhesymau Gweinidogion Cymru dros beidio â derbyn (pa un ai’n gyfan gwbl neu’n rhannol) argymhellion gan bwyllgor yn Senedd Cymru a chanddo’r gorchwyl o adrodd ar y rheoliadau drafft.

(18) Mae’r is-adran hon yn gymwys—

(a) os yw’r newidiadau o sylwedd yn y rheoliadau drafft diwygiedig yn sylweddol wahanol i’r newidiadau sydd wedi eu hargymell gan y pwyllgor, neu

(b) os nad yw’r rheoliadau drafft diwygiedig yn cynnwys newidiadau o sylwedd sydd wedi eu hargymell gan y pwyllgor.

(19) Os yw’r rheoliadau drafft diwygiedig wedi eu cymeradwyo drwy benderfyniad gan Senedd Cymru, caiff Gweinidogion Cymru wneud rheoliadau gan ddilyn ffurf y rheoliadau drafft diwygiedig.

(20) At ddibenion yr adran hon mae rheoliadau wedi eu gwneud gan ddilyn ffurf y rheoliadau drafft neu’r rheoliadau drafft diwygiedig os nad ydynt yn cynnwys newidiadau o sylwedd i’w darpariaethau.

(21) Yn yr adran hon mae cyfeiriadau at y cyfnodau “30 o ddiwrnodau”, “40 o ddiwrnodau” a “60 o ddiwrnodau” mewn perthynas ag unrhyw reoliadau drafft yn gyfeiriadau at y cyfnodau o 30, 40 a 60 o ddiwrnodau sy’n dechrau â’r diwrnod y gosodwyd y rheoliadau drafft gerbron Senedd Cymru.

(22) At ddibenion is-adrannau (10) a (21) nid oes unrhyw ystyriaeth i gael ei rhoi i unrhyw adeg pan fydd Senedd Cymru wedi ei diddymu neu ar doriad am fwy na 4 diwrnod.

(23) Nid yw adran 6(1) o Ddeddf Offerynnau Statudol 1946 (p. 36) fel y’i cymhwysir gan adran 11A o’r Ddeddf honno (gweithdrefn amgen ar gyfer offerynnau penodol a osodir ar ffurf ddrafft gerbron Senedd Cymru) yn gymwys mewn perthynas ag unrhyw offeryn statudol y mae’r adran hon yn gymwys iddo.

Gwybodaeth Cychwyn

I15 A. 19 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

Cyffredinol LL+C

20 Cyhoeddi LL+C

(1) Pan fo’r Bennod hon yn gosod dyletswydd i gyhoeddi unrhyw beth, rhaid iddo gael ei gyhoeddi—

(a) yn electronig, a

(b) mewn unrhyw fodd arall y mae’r person sy’n ddarostyngedig i’r ddyletswydd yn ystyried ei fod yn briodol.

(2) Mae’r ddyletswydd i gyhoeddi yn electronig—

(a) yn ddyletswydd i ddarparu mynediad yn rhad ac am ddim, a

(b) yn ddyletswydd i gyhoeddi ar wefan y person, os oes gan y person un.

(3) Caniateir i gopïau o unrhyw beth a gyhoeddir o dan is-adran (1) gael eu cyflenwi yn rhad ac am ddim neu ar ôl talu unrhyw ffi, nad yw’n fwy na chost cyflenwi’r copi, a benderfynir gan y person sy’n ddarostyngedig i’r ddyletswydd i gyhoeddi.

Gwybodaeth Cychwyn

I16 A. 20 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

21 Rheoliadau: darpariaeth ategol LL+C

Caiff rheoliadau peilot a rheoliadau diwygio etholiadol—

(a) gwneud darpariaeth ganlyniadol, darpariaeth atodol, darpariaeth ddeilliadol, darpariaeth drosiannol neu ddarpariaeth arbed;

(b) addasu unrhyw ddeddfiad (pa bryd bynnag y caiff ei basio neu ei wneud);

(c) gwneud darpariaeth wahanol at ddibenion gwahanol neu ar gyfer ardaloedd gwahanol.

Gwybodaeth Cychwyn

I17 A. 21 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

22 Dehongli’r Bennod hon LL+C

Yn y Bennod hon—

• mae “addasu” (“modify”) yn cynnwys diddymu, dirymu a diwygio;

• mae i “mater etholiadol perthnasol” (“relevant electoral matter”) yr ystyr a roddir gan adran 5;

• ystyr “rheoliadau diwygio etholiadol” (“electoral reform regulations”) yw rheoliadau a wneir o dan adran 18;

• ystyr “rheoliadau peilot” (“pilot regulations”) yw rheoliadau a wneir o dan adran 5;

• ystyr “swyddog canlyniadau” (“returning officer”) yw swyddog canlyniadau (sut bynnag y’i disgrifir)—

  (a)

  a benodir o dan adran 35(1A) o Ddeddf 1983,

  (b)

  a ddynodir yn unol â gorchymyn a wneir o dan adran 13 o Ddeddf Llywodraeth Cymru 2006 (p. 32), neu

  (c)

  a benodir o dan reoliadau a wneir yn rhinwedd adran 44 neu 45 o Ddeddf Llywodraeth Leol 2000 (p. 22);

• ystyr “swyddog cofrestru etholiadol” (“electoral registration officer”) yw swyddog a benodir o dan adran 8(2A) o Ddeddf 1983.

Gwybodaeth Cychwyn

I18 A. 22 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)

23 Diwygiadau canlyniadol LL+C

Mae Rhan 2 o Atodlen 1 yn gwneud diwygiadau canlyniadol sy’n ymwneud â’r Bennod hon.

Gwybodaeth Cychwyn

I19 A. 23 mewn grym ar 10.9.2024, gweler a. 72(1)(a)