Adran 35 – Dyletswydd i ddiwallu anghenion gofal a chymorth oedolyn
118.Mae adran 35 yn nodi’r amodau y mae’n rhaid eu bodloni er mwyn i awdurdod lleol fod o dan ddyletswydd i ddiwallu anghenion gofal a chymorth oedolyn yn ei ardal.
Mae’n amod bod yr anghenion yn bodloni’r meini prawf cymhwystra a bennir o dan adran 32. Fodd bynnag, mae is-adran (3)(b) yn darparu rhagofalon i sicrhau bod awdurdodau lleol hefyd o dan ddyletswydd i ddiwallu anghenion gofal a chymorth oedolyn os yw hynny’n angenrheidiol er mwyn amddiffyn yr oedolyn rhag cael, neu rhag risg o gael, ei gam-drin neu ei esgeuluso, hyd yn oed os nad yw anghenion yr oedolyn yn bodloni’r meini prawf cymhwystra. Diffinnir “camdriniaeth” a “cam-drin” ac “esgeulustod” yn adran 197(1).
119.Nid yw’r awdurdod lleol o dan ddyletswydd i ddiwallu unrhyw un neu rai o anghenion yr oedolyn sy’n cael eu diwallu gan ofalwr. Pe bai gofalwr yn peidio â darparu gofal a diwallu unrhyw un neu rai o anghenion yr oedolyn, byddai hyn yn ysgogi adolygiad o gynllun gofal a chymorth yr oedolyn, a gall olygu y byddai’n ofynnol wedyn i’r awdurdod lleol ddiwallu’r anghenion. Yn yr un modd, os yw’r person y gofelir amdano yn nodi nad yw am i ofalwr ddiwallu rhai neu bob un o’i anghenion, neu nad yw bellach am i’w anghenion gael eu diwallu yn y ffordd hon, gall hyn olygu y byddai’r awdurdod lleol wedyn o dan ddyletswydd i ddiwallu anghenion yr oedolyn ac y bydd angen iddo ystyried ffyrdd eraill o wneud hyn.
120.Mae is-adran (4) yn darparu bod rhaid i’r awdurdod lleol ddiwallu anghenion oedolion sydd â hawlogaeth i gael gwasanaethau yn ddi-dâl neu y mae eu moddion yn peri nad oes rhaid iddynt dalu’r ffi lawn.
121.Nid oes rhaid i’r awdurdod lleol ddiwallu anghenion “hunangyllidwr”: sef oedolyn yr asesir bod eu moddion uwchlaw’r terfyn ariannol fel ei fod yn atebol i dalu’r ffi lawn oni bai bod yr oedolyn yn gofyn i’r awdurdod ddiwallu ei anghenion. Yn yr achos hwnnw, bydd yr awdurdod lleol o dan ddyletswydd i ddiwallu anghenion yr oedolyn a gall adennill y gost lawn o ddarparu neu drefnu gwasanaethau. Bydd yr awdurdod lleol hefyd yn gallu gosod ffi “broceriaeth” (gweler adran 59(3) yn Rhan 5).
122.Pan fo ffi am ofal a chymorth, mae’r awdurdod lleol hefyd o dan ddyletswydd i ddiwallu anghenion oedolyn am ofal a chymorth os nad oes gan yr oedolyn alluedd i drefnu i ddarparu gofal a chymorth ei hun, ac nad oes neb wedi ei awdurdodi o dan Ddeddf Galluedd Meddyliol 2005 neu fel arall mewn sefyllfa i wneud hynny ar ran yr oedolyn. Bydd y ddyletswydd hon yn gymwys ni waeth beth fo lefel adnoddau ariannol yr oedolyn.
123.Hyd yn oed os bodlonir yr amodau hyn, ni fydd awdurdod lleol o dan ddyletswydd i ddiwallu anghenion person oni fydd yr amod preswylio yn is-adran (2) wedi ei fodloni. Mae is-adran (2) yn darparu y bydd awdurdod lleol o dan ddyletswydd i ddiwallu anghenion oedolyn os yw’r oedolyn yn “preswylio fel arfer” yn ardal yr awdurdod.
124.Rhaid i awdurdod lleol hefyd ddiwallu anghenion oedolion sydd o fewn ardal yr awdurdod ac nad oes ganddynt breswylfa sefydlog. Nid oes rhaid i’r awdurdod lleol ddiwallu anghenion oedolion sy’n preswylio dros dro yn ardal yr awdurdod ond sy’n preswylio fel arfer mewn man arall.
