1.Mae’r Nodiadau Esboniadol hyn yn ymwneud â Deddf Caffael y Gwasanaeth Iechyd (Cymru) 2024 a basiwyd gan Senedd Cymru ar 14 Tachwedd 2023 ac a gafodd y Cydsyniad Brenhinol ar 5 Chwefror 2024.
2.Lluniwyd y nodiadau gan Grŵp Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol Llywodraeth Cymru er mwyn cynorthwyo’r sawl sy’n darllen y Ddeddf. Nid ydynt yn rhan o’r Ddeddf ac nid ydynt wedi eu cymeradwyo gan y Senedd.
3.Dylid darllen y Nodiadau Esboniadol hyn ar y cyd â’r Ddeddf. Ni fwriedir iddynt fod yn ddisgrifiad cynhwysfawr o’r Ddeddf. Pan fo’n ymddangos nad oes angen unrhyw esboniad na sylw ar adran unigol o’r Ddeddf, nis rhoddir.
4.Mae 5 adran i’r Ddeddf. Mae’n galluogi Gweinidogion Cymru i ddatgymhwyso darpariaethau yn Neddf Caffael 2023, a fyddai fel arall yn berthnasol wrth gaffael gwasanaethau a ddarperir fel rhan o’r gwasanaeth iechyd yng Nghymru, i’r graddau y mae darpariaeth amgen wedi ei gwneud mewn cysylltiad â hynny. Mae’r Ddeddf hefyd yn galluogi Gweinidogion i greu cyfundrefn gaffael amgen newydd ar gyfer y gwasanaethau hyn. Nid yw’n rhagnodi manylion ynghylch cynnwys unrhyw gyfundrefn newydd, a fyddai’n cael eu nodi yn y rheoliadau a wneir o dan y pŵer y mae’r Ddeddf yn ei fewnosod yn Neddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006.
5.Nid yw’r Ddeddf ond yn gymwys i gaffael gwasanaethau a ddarperir fel rhan o’r gwasanaeth iechyd, a nwyddau neu wasanaethau eraill sy’n gysylltiedig â’r gwasanaethau iechyd hynny. Bydd ffurfiau eraill ar gaffael a gyflawnir gan y sector iechyd yn parhau’n ddarostyngedig i reolau presennol Rheoliadau Contractau Cyhoeddus 2015, hyd nes y caiff y rhain eu disodli gan unrhyw ddiwygiadau caffael ehangach yn y dyfodol.
6.Mae adran 2 o’r Ddeddf yn galluogi Gweinidogion Cymru i ddatgymhwyso darpariaethau yn Neddf Caffael 2023, i’r graddau y maent yn anghyson â darpariaethau amgen a wneir mewn cysylltiad â chaffael gwasanaethau iechyd yng Nghymru. Gwneir hyn drwy fewnosod adran newydd 120A yn Neddf Caffael 2023.
7.Mae is-adran (1) o’r adran newydd 120A yn darparu’r pŵer y cyfeirir ato uchod i Weinidogion Cymru, sydd i’w arfer drwy wneud rheoliadau (drwy offeryn statudol).
8.Mae is-adran (2) yn darparu gwybodaeth ychwanegol am sut y mae’r pŵer yn is-adran (1) yn gweithredu, drwy ddiffinio dau derm perthnasol.
9.Yn gyntaf, mae’n esbonio mai ystyr y cyfeiriad yn is-adran (1) at ‘regulated health service procurement in Wales’ yw caffael nwyddau a gwasanaethau a gyflawnir gan ‘relevant authority’ o dan y trefniadau a wneir o dan adran newydd 10A sydd wedi ei mewnosod yn Neddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006 gan adran 3 o’r Ddeddf hon. Mae’r pŵer i ddatgymhwyso’r darpariaethau hyn ar gael i Weinidogion Cymru ni waeth a yw rheoliadau a wneir o dan yr adran newydd 10A o Ddeddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006 wedi dod i rym.
10.Yn ail, mae is-adran (2) hefyd yn esbonio bod i’r cyfeiriad at ‘relevant authority’ yr un ystyr ag a geir yn yr adran newydd 10A sydd wedi ei mewnosod yn Neddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006. Mae hyn yn golygu bod y term ‘relevant authority’ yn cynnwys awdurdodau lleol yng Nghymru, Byrddau Iechyd Lleol, Ymddiriedolaethau’r GIG (er enghraifft Ymddiriedolaeth Gwasanaethau Ambiwlans Cymru) ac awdurdodau iechyd arbennig (er enghraifft Addysg a Gwella Iechyd Cymru, ac Iechyd a Gofal Digidol Cymru).
11.Yn unol ag adran 122(10) o Ddeddf Caffael 2023, mae rheoliadau a wneir o dan yr adran sydd wedi ei mewnosod yn y Ddeddf honno gan y Ddeddf hon yn ddarostyngedig i’r weithdrefn gadarnhaol. Mae hyn yn golygu bod rhaid i Senedd Cymru eu cymeradwyo cyn y gellir eu gwneud.
12.Dylid darllen yr adran hon ar y cyd ag adran 2, gan ei bod yn rhoi’r gallu i Weinidogion Cymru i roi trefniadau newydd yn eu lle ar gyfer caffael y gwasanaeth iechyd yng Nghymru. Os bydd Gweinidogion Cymru yn cyflwyno trefniadau newydd ar gyfer caffael y gwasanaeth iechyd drwy reoliadau a wneir o dan yr adran hon, bydd rhwymedigaeth ar awdurdodau perthnasol i ddilyn y trefniadau hynny yn hytrach na deddfwriaeth gaffael ehangach wrth gaffael gwasanaethau ar gyfer y gwasanaeth iechyd yng Nghymru. Bydd y trefniadau newydd hyn, unwaith y cânt eu cyflwyno, yn cymryd lle’r trefniadau o dan Ddeddf Caffael 2023, y mae Gweinidogion yn gallu eu datgymhwyso drwy reoliadau a wneir o dan adran 2 ond dim ond i’r graddau y maent yn gymwys i gaffael gwasanaethau ar gyfer y gwasanaeth iechyd yng Nghymru.
13.Mae adran 3 yn rhoi’r gallu i Weinidogion Cymru i gyflwyno gofynion deddfwriaethol newydd drwy reoliadau. Byddai’r rheoliadau hyn yn nodi’r gofynion sy’n gymwys i’r modd y mae awdurdodau perthnasol yn caffael gwasanaethau fel rhan o’r gwasanaeth iechyd yng Nghymru, yn ogystal â nwyddau a gwasanaethau sy’n gysylltiedig â’r gwasanaethau iechyd hynny.
14.Mae’r Ddeddf yn gwneud hyn drwy ddiwygio Deddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006 i fewnosod adran newydd (adran 10A). Mae geiriad llawn yr adran newydd sy’n cael ei mewnosod yn Neddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006 wedi ei nodi yn is-adran (2).
15.Mae adran newydd 10A o Ddeddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006 yn cynnwys nifer o faterion y mae rhaid i’r rheoliadau newydd eu cwmpasu. Felly, mae cynnwys y rhain yn ofyniad deddfwriaethol ac nid yw’n fater o ddisgresiwn i Weinidogion Cymru wrth ddatblygu’r rheoliadau. Mae is-adrannau (2) a (3) o’r adran newydd 10A yn darparu bod rhaid i’r rheoliadau gynnwys manylion ynghylch y prosesau y mae angen i awdurdodau perthnasol eu dilyn wrth gyflawni ymarfer tendro cystadleuol, yn ogystal â darparu bod rhaid i’r rheoliadau wneud darpariaeth i sicrhau bod prosesau caffael yn cefnogi tryloywder, tegwch, gwirio cydymffurfedd a rheoli achosion o wrthdaro buddiannau. Mae is-adran (4) yn cynnwys gofyniad bod rhaid i Weinidogion Cymru ymgynghori’n briodol â’r cyhoedd a chyhoeddi crynodeb o’r ymatebion a ddaw i law cyn gwneud rheoliadau.
16.Mae is-adran (6) o’r adran newydd 10A yn darparu bod rhaid i reoliadau sy’n manylu ar gyfundrefn newydd ar gyfer caffael y gwasanaeth iechyd ddod gyda chanllawiau priodol. Mae is-adran (7) yn gosod gofyniad cyfatebol ar awdurdodau perthnasol i roi ystyriaeth i’r canllawiau hyn.
17.Mae is-adran (8) yn gosod dyletswydd ar Weinidogion Cymru i adolygu’r modd y gweithredir rheoliadau ac i gyhoeddi casgliadau’r adolygiad o fewn 5 mlynedd wedi i’r rheoliadau ddod i rym.
18.Mae is-adran (9) yn diffinio ‘relevant authorities’ at y dibenion hyn – mae’r diffiniad yr un fath â’r un y cyfeirir ato ym mharagraff 10 o’r Nodiadau Esboniadol hyn.
19.Mae is-adran (3) o adran 3 o’r Ddeddf yn gwneud ychwanegiad cysylltiedig pellach at Ddeddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006. Mae hyn yn ychwanegu’r rheoliadau y caniateir eu gwneud o dan yr adran newydd 10A, sydd newydd ei mewnosod, o Ddeddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006 at y rhestr o reoliadau (yn y Ddeddf honno) sy’n ddarostyngedig i’r weithdrefn gadarnhaol. Mae hyn yn golygu bod rhaid i Senedd Cymru eu cymeradwyo cyn y gellir eu gwneud.
20.Enw byr y Ddeddf hon yw Deddf Caffael y Gwasanaeth Iechyd (Cymru) 2024.
21.Mae’r tabl a ganlyn yn nodi’r dyddiadau ar gyfer pob cyfnod o hynt y Ddeddf drwy’r Senedd. Gellir cael Cofnod y Trafodion a rhagor o wybodaeth am hynt y Ddeddf hon ar wefan y Senedd ar:
Deddf Caffael y Gwasanaeth Iechyd (Cymru) (senedd.cymru)
| Cyfnod | Dyddiad |
|---|---|
| Cyflwynwyd | 13 Chwefror 2023 |
| Cyfnod 1 – Dadl | 9 Mai 2023 |
| Cyfnod 2 Pwyllgor Craffu – ystyried y gwelliannau | 7 Mehefin 2023 |
| Cyfnod 3 Cyfarfod Llawn – ystyried y gwelliannau | 10 Hydref 2023 |
| Cyfnod 4 Cymeradwywyd gan y Senedd | 14 Tachwedd 2023 |
| Y Cydsyniad Brenhinol | 5 Chwefror 2024 |