Adran 113 - Ymyrryd â rhyddid i ddefnyddio’r Gymraeg
222.At ddibenion y rhan hon o’r Mesur mae’r adran hon yn nodi beth yw ymyrraeth â’r rhyddid i ddefnyddio’r Gymraeg y caniateir i’r Comisiynydd ymchwilio iddo. Gall ymyrraeth ddigwydd ar sawl ffurf wahanol ac mae’r ffurfiau hyn yn cael eu disgrifio yn is-adrannau (2) i (8).
Achos 1
223.Mae is-adran (2)(a) yn caniatáu i’r Comisiynydd ymchwilio i achosion o ymyrraeth lle mae D wedi mynegi i P neu R fod rhaid iddyn nhw beidio ag ymgymryd â chyfathrebiad penodol yn Gymraeg sy’n syrthio o fewn y diffiniad o gyfathrebiad Cymraeg.
224.Effaith is-adran (2)(b) yw y bydd y Comisiynydd hefyd yn cael ymchwilio i achosion lle mae D, yn hytrach na mynegi na ddylai cyfathrebiad penodol ddigwydd,
wedi mynegi’n fwy cyffredinol na ddylai’r Gymraeg gael ei defnyddio; a
mae mynegiad mwy cyffredinol D yn cynnwys cyfathrebiadau sy’n syrthio o fewn y diffiniad o “cyfathrebiad Cymraeg”.
225.Rhaid i is-adran (2) gael ei darllen ar y cyd ag is-adran (6). Diben is-adran (6) yw cydnabod bod yna nifer o ffyrdd gwahanol i D fynegi na ddylai P ac R ymgymryd â chyfathrebiad penodol neu gategori penodol o gyfathrebiadau. Mae is-adran (6) yn ei gwneud yn glir bod rhoi cyfarwyddyd yn un ffordd o’r fath, ac felly hefyd mynegi y bydd P neu R yn dioddef anfantais (drwy law D neu drwy law rhywun arall) os byddan nhw’n ymgymryd â’r cyfathrebiad neu’r categori o gyfathrebiadau. Ffordd arall yw i D, neu rywun arall ar anogaeth D, beri bod P neu R yn dioddef anfantais mewn cysylltiad ag ymgymryd â’r cyfathrebiad neu’r categori o gyfathrebiadau.
226.Does dim bwriad i is-adran (6) fod yn rhestr gynhwysfawr o’r ffyrdd y gallai D eu defnyddio i fynegi na ddylai P ac R ymgymryd â chyfathrebiad penodol neu gategori penodol o gyfathrebiadau. Gallai’r mynegi gael ei wneud mewn ffordd wahanol nad yw ymhlith y rhai sydd wedi’u rhestru.
Achos 2
227.Mae is-adran (3)(a) yn caniatáu i’r Comisiynydd ymchwilio i achosion o ymyrraeth lle mae D wedi mynegi y bydd P neu R yn dioddef anfantais (drwy law D neu drwy law rhywun arall) am eu bod wedi ymgymryd â chyfathrebiad penodol yn Gymraeg sy’n syrthio o fewn y diffiniad o gyfathrebiad Cymraeg.
228.Mae is-adran (3)(b) yn gwneud gwaith tebyg i is-adran (2)(b) sydd wedi'i hesbonio uchod. Mae’n caniatáu i’r Comisiynydd ymchwilio i achosion lle mae bygythiad D y bydd anfantais yn cael ei pheri yn ymwneud â defnyddio’r Gymraeg yn fwy cyffredinol, ond ei fod yn cynnwys cyfathrebiadau sy’n syrthio o fewn y diffiniad o gyfathrebiad Cymraeg.
Achos 3
229.Mae is-adran (4)(a) yn caniatáu i’r Comisiynydd ymchwilio i achosion o ymyrraeth lle mae D, neu rywun sy’n gweithredu ar anogaeth D, eisoes wedi peri anfantais i P neu R am eu bod wedi ymgymryd â chyfathrebiad penodol yn Gymraeg sy’n syrthio o fewn y diffiniad o gyfathrebiad Cymraeg.
230.Mae is-adran (4)(b) yn gwneud gwaith tebyg i is-adrannau (2)(b) a (3)(b) sydd wedi’u hesbonio uchod. Mae’n caniatáu i’r Comisiynydd ymchwilio i achosion lle mae penderfyniad D (neu rywun arall ar anogaeth D) i beri anfantais yn ymwneud â defnyddio’r Gymraeg yn fwy cyffredinol, ond ei fod yn cynnwys cyfathrebiadau sy’n syrthio o fewn y diffiniad o gyfathrebiad Cymraeg.
231.Mae is-adran (5) yn darparu mai dim ond i’r graddau y mae hynny’n effeithio ar gyfathrebiadau Cymraeg y caiff y Comisiynydd ystyried gweithred D a dod i benderfyniad arno mewn achosion lle mae mynegiadau mwy cyffredinol yn cynnwys cyfathrebiadau sy’n syrthio o fewn y diffiniad o gyfathrebiad Cymraeg.
232.Mae is-adran (6) wedi’i hesbonio uchod yn y nodyn sy’n ymdrin ag is-adran (2).
233.Mae is-adran (7) yn darparu nad yw pŵer y Comisiynydd i ymchwilio i fynegiad gan D fod rhaid peidio ag ymgymryd â chyfathrebiad yn Gymraeg neu y bydd anfantais yn cael ei pheri yn dibynnu mewn unrhyw fodd ar y cwestiwn a oes gan D neu unrhyw un arall y gallu i gyflawni’r hyn a fynegwyd.
234.Mae is-adran (8) yn ei gwneud yn glir bod cael eich bygylu, eich bwlio, eich aflonyddu neu eich bychanu yn gyfystyr â dioddef anfantais at ddibenion yr adran hon.
