Gorchymyn Digartrefedd (Addasrwydd Llety) (Cymru) 2015

NODYN ESBONIADOL

(Nid yw’r nodyn hwn yn rhan o’r Gorchymyn)

Wrth gyflawni swyddogaeth tai i sicrhau bod llety ar gael i geisydd sy’n ddigartref, neu o dan fygythiad o ddigartrefedd, o dan Ran 2 (Digartrefedd) o Ddeddf Tai (Cymru) 2014 (“Deddf 2014”), rhaid i awdurdod tai lleol (“awdurdod”) sicrhau bod y llety yn addas. Mae adran 59 o Ddeddf 2014 (addasrwydd llety) yn pennu materion penodol i’w hystyried wrth benderfynu ynghylch addasrwydd at ddibenion Rhan 2 o Ddeddf 2014.

Yn sgil adran 59(3)(a) o Ddeddf 2014, mae gan Weinidogion Cymru y pŵer i bennu amgylchiadau pan fo llety i’w ystyried yn addas ar gyfer person, neu pan na fo i’w ystyried felly. Yn sgil adran 59(3)(b), caiff Gweinidogion Cymru hefyd bennu materion y mae’n rhaid i awdurdod eu hystyried, neu eu diystyru, wrth benderfynu a yw llety yn addas.

Mae’r Gorchymyn hwn wedi ei rannu’n dair rhan. Mae Rhan 1 yn pennu materion y mae’n rhaid i awdurdodau eu hystyried wrth benderfynu addasrwydd llety. Mae Rhan 2 yn pennu pan nad yw llety Gwely a Brecwast a llety a rennir yn addas i’w ddefnyddio ar gyfer llety dros dro. Mae Rhan 3 yn pennu pan nad yw llety’r sector rhentu preifat yn addas ar gyfer cyflawni’r dyletswyddau o dan adran 75 o Ddeddf 2014. Daw’r Gorchymyn hwn i rym ar 27 Ebrill 2015.

Mae’r Gorchymyn hwn yn gymwys i aelwyd y mae gan yr awdurdod reswm i gredu, neu y mae wedi ei fodloni, bod dyletswydd yn ddyledus iddi o dan adrannau 68, 75 neu 82 o Ddeddf 2014.

Mae Rhan 1 o’r Gorchymyn hwn yn gymwys i aelwydydd sy’n cynnwys personau sydd mewn angen blaenoriaethol, neu y gallent fod mewn angen o’r fath. Mae erthygl 3 yn pennu materion sydd i’w hystyried, pan fo’n briodol, wrth benderfynu a yw llety yn addas ar gyfer person. Mae’r materion hyn yn ymwneud ag anghenion iechyd neu anabledd ceisydd neu aelod o aelwyd y ceisydd, ac agosrwydd gwasanaethau cymdeithasol, cyfleusterau meddygol a chymorth hanfodol arall. Rhaid hefyd ystyried tarfu posibl ar gyflogaeth, addysg neu gyfrifoldebau gofalu yn ogystal ag agosrwydd unrhyw gyflawnwr neu ddioddefwr cam-drin domestig perthnasol.

Mae Rhan 2 yn gymwys i lety dros dro sydd ar gael, o dan y dyletswyddau yn adran 68 o Ddeddf 2014, i’r rheini sydd mewn angen blaenoriaethol neu y gallent fod mewn angen o’r fath. Mae’n gymwys hefyd i lety dros dro a ddarperir o dan y dyletswyddau yn adrannau 75 ac 82 o Ddeddf 2014, i’r rheini sydd mewn angen blaenoriaethol.

Mae erthygl 4 o Ran 2 yn pennu pan nad yw llety Gwely a Brecwast i’w ystyried fel llety addas ar gyfer person sydd mewn angen blaenoriaethol, neu y gallai fod mewn angen o’r fath. Diffinnir llety Gwely a Brecwast fel llety a ddarperir yn fasnachol nad yw, pa un a yw brecwast yn cael ei ddarparu ai peidio, yn hunangynhaliol neu’n golygu rhannu cyfleusterau penodol gydag aelwyd arall.

Mae erthygl 5 yn darparu nad yw llety a rennir i’w ystyried fel llety addas ar gyfer person sydd mewn angen blaenoriaethol, neu y gallai fod mewn angen o’r fath oni bai ei fod yn bodloni’r safon uwch fel y’i diffinnir yn erthygl 2 o’r Gorchymyn hwn.

Mae erthyglau 4 a 5 yn ddarostyngedig i’r eithriadau yn erthyglau 6 a 7.

Mae erthygl 6 yn nodi’r eithriadau i erthyglau 4 a 5 ar gyfer pob math o lety.

Mae erthygl 7(1) yn nodi’r eithriadau i erthygl 4 ar y defnydd o lety Gwely a Brecwast. Mae’r eithriadau hyn yn ymwneud â safonau gofynnol, hyd meddiannaeth, a dewis y ceisydd. Ac eithrio pan fo’r safon uwch yn ofynnol (ac yn ddarostyngedig i’r eithriadau yn erthygl 6), rhaid i lety Gwely a Brecwast fod o’r safon sylfaenol o leiaf er mwyn cael ei ystyried yn addas at ddibenion darparu llety dros dro ar gyfer aelwydydd sydd mewn angen blaenoriaethol neu y gallent fod mewn angen o’r fath o dan Ran 2 o Ddeddf 2014. Yn ôl gofynion y safon sylfaenol mae’n rhaid i’r llety Gwely a Brecwast fodloni’r holl ofynion statudol. Diogelwch tân a nwy, caniatâd cynllunio a thrwydded HMO (pan fo’n ofynnol) yw rhai enghreifftiau. Rhaid i’r fangre hefyd gael ei rheoli gan berson addas a phriodol.

Mae erthygl 7(2) yn nodi’r eithriadau i erthygl 5 ar y defnydd o lety a rennir. Mae’r rhain yn ymwneud â safonau llety gofynnol, hyd meddiannaeth, a dewis y ceisydd. Mae hefyd yn darparu eithriad ar gyfer rhai llochesi rhag cam-drin domestig.

Mae erthygl 7 hefyd yn pennu amgylchiadau pan na fo llety i’w ystyried yn addas. Mae’n gwneud hyn drwy bennu safonau gofynnol uwch ar gyfer llety Gwely a Brecwast a rennir a llety a rennir a ddefnyddir i letya aelwydydd sydd mewn angen blaenoriaethol neu y gallent fod mewn angen o’r fath, dros dro am gyfnodau hwy.

Wrth gyfrifo cyfanswm yr amser y mae aelwyd sy’n cynnwys person sydd mewn angen blaenoriaethol wedi ei letya mewn llety Gwely a Brecwast, bydd awdurdod yn diystyru unrhyw gyfnod a dreulir mewn llety o’r fath pan oedd ceisydd o’r fath yn cael ei letya gan awdurdod tai lleol arall cyn bod yr amodau ar gyfer atgyfeirio wedi eu bodloni yn unol ag adrannau 80 i 83 o Ddeddf 2014. Pan fo awdurdod o’r farn bod yr amodau ar gyfer atgyfeirio wedi eu bodloni a bod gan geisydd gysylltiad lleol ag ardal awdurdod tai lleol arall, mae’r adrannau hynny yn darparu y caniateir iddo atgyfeirio’r ceisydd at yr awdurdod hwnnw ac, os bodlonir yr amodau ar gyfer atgyfeirio, mae’r ail awdurdod tai lleol yn ddarostyngedig i’r ddyletswydd o dan adran 73 o Ddeddf 2014 mewn cysylltiad â’r ceisydd.

Mae Rhan 3 o’r Gorchymyn yn ymwneud â llety’r sector rhentu preifat a gynigir wrth i awdurdod gyflawni ei ddyletswyddau i geiswyr digartref sydd mewn angen blaenoriaethol am lety fel y darperir gan adran 76(3) a (4) o Ddeddf 2014. Mae erthygl 8 yn pennu amgylchiadau pan na fo llety i’w ystyried yn addas.

Mae erthygl 9 yn gwneud darpariaeth ar gyfer dirymu Gorchmynion addasrwydd blaenorol yng Nghymru a wnaed o dan Ran 7 o Ddeddf Tai 1996. Mae paragraff (2) yn gwneud darpariaethau trosiannol ac arbed ar gyfer y ceiswyr hynny sydd wedi gwneud cais cyn i’r Gorchymyn hwn ddod i rym.