Rheoliadau 13 a 14
1.—(1) Rhaid i’r awdurdod lleol sicrhau, i’r graddau y bo’n rhesymol ymarferol, fod y gofynion priodol wedi eu bodloni wrth—
(a)cymryd, trin, cludo a storio sampl y mae’n ofynnol ei chymryd yn unol â’r Atodlen hon;
(b)dadansoddi sampl o’r fath; neu
(c)achosi i unrhyw sampl o’r fath gael ei chymryd, ei thrin, ei chludo, ei storio neu ei dadansoddi.
(2) Yn y paragraff hwn, ystyr “y gofynion priodol” yw unrhyw rai o’r canlynol sy’n gymwys—
(a)bod y sampl yn gynrychioliadol o ansawdd y dŵr ar yr adeg y cymerir y sampl;
(b)bod y person sy’n cymryd y sampl yn ddarostyngedig i system reoli ansawdd i safon briodol sy’n cael ei gwirio o bryd i’w gilydd gan gorff achrededig addas;
(c)nad yw’r sampl yn cael ei halogi wrth ei chymryd;
(d)bod y sampl yn cael ei chadw ar y fath dymheredd ac o dan y fath amodau sy’n sicrhau nad oes unrhyw newid perthnasol o ran y crynodiad neu’r gwerth ar gyfer y mesur neu’r arsylwi y mae’r sampl wedi ei bwriadu ar ei gyfer;
(e)bod y sampl yn cael ei dadansoddi cyn gynted ag y bo’n rhesymol ymarferol ar ôl ei chymryd—
(i)gan berson sy’n gymwys i wneud hynny, neu o dan oruchwyliaeth person o’r fath; a
(ii)gan ddefnyddio unrhyw gyfarpar sy’n addas ar gyfer y diben;
(f)rhaid i’r broses o gasglu a chludo samplau, neu fesuriadau a gofnodir drwy fonitro parhaus, fod yn ddarostyngedig i system reoli ansawdd i safon briodol sy’n cael ei gwirio o bryd i’w gilydd gan gorff achrededig addas.
(3) Wrth ymgymryd â’r gweithgarwch a ddisgrifir yn—
(a)is-baragraff (1)(a), rhaid i’r awdurdod lleol ddangos cydymffurfedd ag unrhyw un neu ragor o EN ISO/IEC 17024, EN ISO/EIC 17025, neu safon gyfatebol arall sy’n cael ei derbyn yn rhyngwladol;
(b)is-baragraff (1)(b), rhaid i’r awdurdod lleol ddangos cydymffurfedd ag EN ISO/EIC 17025, neu safon gyfatebol arall sy’n cael ei derbyn yn rhyngwladol.
(4) Caniateir gohirio gweithredu’r gofyniad yn is-baragraff (3)(a) am gyfnod o ddim mwy na 24 mis gan ddechrau ar y diwrnod y daw’r Rheoliadau hyn i rym.
(5) Yn y paragraff hwn, ystyr “corff achrededig addas” yw unrhyw berson sydd wedi ei achredu gan Wasanaeth Achredu’r Deyrnas Unedig(1).
Gwybodaeth Cychwyn
I1Atod. 4 para. 1 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
2. Ar gyfer pob paramedr a bennir yng ngholofn gyntaf Tabl 1 yn Rhan 2 o’r Atodlen hon, mae’r dull dadansoddi wedi ei bennu yn ail golofn y tabl hwnnw.
Gwybodaeth Cychwyn
I2Atod. 4 para. 2 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
3.—(1) Ar 31 Rhagfyr 2019 neu cyn hynny, caiff yr awdurdod lleol gymhwyso’r dull o ddadansoddi ar gyfer paramedrau cemegol a dangosyddion yn naill ai is-baragraff (3) neu is-baragraff (4).
(2) Ar ôl 31 Rhagfyr 2019, rhaid i’r awdurdod lleol gymhwyso’r dull o ddadansoddi ar gyfer paramedrau cemegol a dangosyddion yn is-baragraff (4).
(3) Ar gyfer pob paramedr a bennir yng ngholofn gyntaf Tabl 2 yn Rhan 2 o’r Atodlen hon, mae’r dull yn un sy’n gallu—
(a)mesur crynodiadau a gwerthoedd gyda’r gwiredd a’r trachywiredd a bennir yn ail golofn a thrydedd golofn y tabl hwnnw, a
(b)canfod y paramedr ar y terfyn canfod a bennir ym mhedwaredd golofn y tabl hwnnw.
(4) Ar gyfer pob paramedr a bennir yng ngholofn gyntaf Tabl 3 yn Rhan 2 o’r Atodlen hon, mae’r dull yn un sy’n gallu mesur crynodiadau sy’n hafal â’r—
(a)gwerth paramedrig gyda therfyn meintioliad o 30% neu lai o’r gwerth paramedrig perthnasol (fel sydd wedi ei gynnwys yn Atodlen 1), a
(b)yr ansicrwydd mesuriadau yn ail golofn y tabl hwnnw.
(5) Rhaid i’r dull dadansoddi a ddefnyddir ar gyfer y paramedrau arogl a blas allu mesur gwerthoedd sy’n hafal â’r gwerth paramedrig gyda thrachywiredd o 1 rhif gwanediad ar 25°C.
(6) At y dibenion hyn—
(a)y “terfyn canfod” yw—
(i)tair gwaith y gwyriad safonol perthynol o fewn swp, o sampl naturiol sy’n cynnwys crynodiad isel o’r paramedr; neu
(ii)pum gwaith y gwyriad safonol perthynol o fewn swp, o sampl wag;
(b)“trachywiredd” (sef yr hapgyfeiliornad) yw dwywaith y gwyriad safonol (o fewn swp a rhwng sypiau) gwasgariad y canlyniadau o amgylch y cymedr. Trachywiredd derbyniol yw dwywaith y gwyriad safonol cymharol. Mae manylebau pellach wedi eu nodi yn ISO 17025;
(c)“gwiredd” (y cyfeiliornad systematig) yw’r gwahaniaeth rhwng gwerth cymedrig y nifer fawr o fesuriadau mynych a’r gwir werth. Mae manylebau pellach wedi eu nodi yn ISO 17025;
(d)mae “ansicrwydd mesuriadau” yn baramedr annegyddol sy’n nodweddu gwasgariad y gwerthoedd nifer sy’n cael eu mesur, ar sail yr wybodaeth a ddefnyddir.
Gwybodaeth Cychwyn
I3Atod. 4 para. 3 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
4.—(1) Caiff Gweinidogion Cymru awdurdodi dull sy’n wahanol i’r rheini a nodir ym mharagraff 3(2) neu 3(3) os ydynt yn fodlon ei fod o leiaf yr un mor ddibynadwy.
(2) Caiff awdurdodiad fod am gyfnod cyfyngedig, a chaniateir ei ddirymu ar unrhyw adeg.
Gwybodaeth Cychwyn
I4Atod. 4 para. 4 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
5.—(1) Caiff awdurdod lleol ymrwymo i drefniant i unrhyw berson gymryd samplau a’u dadansoddi ar ran yr awdurdod lleol.
(2) Rhaid i awdurdod lleol beidio ag ymrwymo i drefniant o dan is-baragraff (1) oni fydd—
(a)yn fodlon y cyflawnir y dasg yn brydlon gan berson sy’n gymwys i’w chyflawni, a
(b)wedi gwneud trefniadau i sicrhau y caiff yr awdurdod lleol ei hysbysu ar unwaith am unrhyw doriad o’r Rheoliadau hyn, ac am unrhyw ganlyniad arall o fewn 28 diwrnod.
Gwybodaeth Cychwyn
I5Atod. 4 para. 5 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
Gwybodaeth Cychwyn
I6Atod. 4 Rhn. 2 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
| Paramedr | Dull |
|---|---|
| Escherichia coli (E. coli) | EN ISO 9308-1 neu EN ISO 9308-2 |
| Enterococi | EN ISO 7899-2 |
| Pseudomonas aeruginosa | EN-ISO 16266 |
| Cyfrifiad cytrefi 22ºC - cyfrif micro-organebau meithrinadwy | EN ISO 6222 |
| Cyfrifiad cytrefi 36ºC - cyfrif micro-organebau meithrinadwy | EN ISO 6222 |
| Clostridium perfringens (gan gynnwys sborau) | EN ISO 14189 |
| Paramedr | Gwiredd fel % o’r crynodiad neu werth neu fanyleb ragnodedig (ac eithrio pH) | Trachywiredd fel % o’r crynodiad neu werth neu fanyleb ragnodedig (ac eithrio pH) | Terfyn canfod fel % o’r crynodiad neu werth neu fanyleb ragnodedig (ac eithrio pH) |
|---|---|---|---|
(1) Dylai’r dull dadansoddi ganfod cyfanswm y cyanid ym mhob ffurf. | |||
(2) EN ISO 8476. | |||
(3) Mae’r nodweddion perfformiad yn gymwys i bob plaleiddiad unigol a byddant yn dibynnu ar y plaleiddiad dan sylw. Gellir cyflawni gwerthoedd ar gyfer ansicrwydd mesuriadau mor isel â 30% ar gyfer nifer o blaleiddiaid, a chaniateir gwerthoedd uwch hyd at 80% ar gyfer nifer o blaleiddiaid. | |||
(4) Mae’r nodweddion perfformiad yn gymwys i’r sylweddau unigol a bennir yn ôl 25% o’r gwerth paramedrig yn Nhabl B o Ran 1 o Atodlen 1. | |||
(5) Mae’r nodweddion perfformiad yn gymwys i’r sylweddau unigol a bennir yn ôl 50% o’r gwerth paramedrig yn Nhabl B o Ran 1 o Atodlen 1. | |||
(6) Mae’r nodweddion perfformiad yn gymwys i’r gwerth rhagnodedig o 4 NTU. | |||
(7) Mae’r nodweddion perfformiad yn gymwys i’r fanyleb o 1 NTU ar gyfer dŵr wyneb neu ddŵr daear y dylanwedir arno gan ddŵr wyneb. | |||
| Alwminiwm | 10 | 10 | 10 |
| Amoniwm | 10 | 10 | 10 |
| Antimoni | 25 | 25 | 25 |
| Arsenig | 10 | 10 | 10 |
| Bensen | 25 | 25 | 25 |
| Benso(a)pyren | 25 | 25 | 25 |
| Boron | 10 | 10 | 10 |
| Bromad | 25 | 25 | 25 |
| Cadmiwm | 10 | 10 | 10 |
| Clorid | 10 | 10 | 10 |
| Cromiwm | 10 | 10 | 10 |
| Lliw | 10 | 10 | 10 |
| Dargludedd | 10 | 10 | 10 |
| Copr | 10 | 10 | 10 |
| Cyanid(1) | 10 | 10 | 10 |
| 1.2-dicloroethan | 25 | 25 | 10 |
| Fflworid | 10 | 10 | 10 |
| pH crynodiad ïonau hydrogen (wedi ei fynegi mewn unedau pH) | 0.2 | 0.2 | |
| Haearn | 10 | 10 | 10 |
| Plwm | 10 | 10 | 10 |
| Manganîs | 10 | 10 | 10 |
| Mercwri | 20 | 10 | 20 |
| Nicel | 10 | 10 | 10 |
| Nitrad | 10 | 10 | 10 |
| Nitraid | 10 | 10 | 10 |
| Ocsideiddrwydd(2) | |||
| Plaleiddiaid a chynhyrchion perthynol(3) | 25 | 25 | 25 |
| Hydrocarbonau polysyclig aromatig(4) | 25 | 25 | 25 |
| Seleniwm | 10 | 10 | 10 |
| Sodiwm | 10 | 10 | 10 |
| Sylffad | 10 | 10 | 10 |
| Tetracloroethen(5) | 25 | 25 | 10 |
| Tetracloromethan | 20 | 20 | 20 |
| Tricloroethen(5) | 25 | 25 | 10 |
Trihalomethanau: Cyfanswm(4) | |||
| 25 | 25 | 10 | |
| Cymylogrwydd(6) | 10 | 10 | 10 |
| Cymylogrwydd(7) | 25 | 25 | 25 |
| Paramedr | Ansicrwydd mesuriadau fel % o’r gwerth paramedrig (ac eithrio pH) |
|---|---|
(1) Ni chaniateir defnyddio ansicrwydd mesuriadau fel goddefiant ychwanegol i’r gwerthoedd paramedrig a nodir yn Atodlen 1. | |
(2) Os na ellir cyflawni gwerth yr ansicrwydd mesuriadau, dylid dewis y dechneg orau sydd ar gael (hyd at 60%). | |
(3) Dylai’r dull dadansoddi ganfod cyfanswm y cyanid ym mhob ffurf. | |
(4) EN ISO 8476. | |
(5) Mae’r nodweddion perfformiad yn gymwys i bob plaleiddiad unigol a byddant yn dibynnu ar y plaleiddiad dan sylw. Gellir cyflawni gwerthoedd ar gyfer ansicrwydd mesuriadau mor isel â 30% ar gyfer nifer o blaleiddiaid, a chaniateir gwerthoedd uwch hyd at 80% ar gyfer nifer o blaleiddiaid. | |
(6) Mae’r nodweddion perfformiad yn gymwys i’r sylweddau unigol a bennir yn ôl 25% o’r gwerth paramedrig yn Nhabl B o Ran 1 o Atodlen 1. | |
(7) Mae’r nodweddion perfformiad yn gymwys i’r sylweddau unigol a bennir yn ôl 50% o’r gwerth paramedrig yn Nhabl B o Ran 1 o Atodlen 1. | |
(8) Rhaid amcangyfrif yr ansicrwydd mesuriadau ar lefel 3mg/l o’r CCO. Rhaid defnyddio’r Canllawiau CEN 1484 ar gyfer canfod CCO a charbon organig tawdd. | |
(9) Rhaid amcangyfrif yr ansicrwydd mesuriadau ar lefel 1,0 NTU yn unol ag EN ISO 7027. | |
| Alwminiwm | 25 |
| Amoniwm | 40 |
| Antimoni | 40 |
| Arsenig | 30 |
| Bensen | 40 |
| Benso(a)pyren(2) | 50 |
| Boron | 25 |
| Bromad | 40 |
| Cadmiwm | 25 |
| Clorid | 15 |
| Cromiwm | 30 |
| Dargludedd | 20 |
| Copr | 25 |
| Cyanid(3) | 30 |
| 1,2-dicloroethan | 40 |
| Fflworid | 20 |
| pH crynodiad ïonau hydrogen (wedi ei fynegi mewn unedau pH) | 0.2 |
| Haearn | 30 |
| Plwm | 25 |
| Manganîs | 30 |
| Mercwri | 30 |
| Nicel | 25 |
| Nitrad | 15 |
| Nitraid | 20 |
| Ocsideiddrwydd(4) | 50 |
| Plaleiddiaid(5) | 30 |
| Hydrocarbonau polysyclig aromatig(6) | 50 |
| Seleniwm | 40 |
| Sodiwm | 15 |
| Sylffad | 15 |
| Tetracloroethen(7) | 30 |
| Tricloroethen(7) | 40 |
| Trihalomethanau: cyfanswm(6) | 40 |
| Cyfanswm carbon organig (CCO)(8) | 30 |
| Cymylogrwydd(9) | 30 |
6. Caiff awdurdod lleol ddefnyddio strategaethau sgrinio dibynadwy i ddangos bod ymbelydredd yn bresennol mewn dŵr a fwriedir i’w yfed gan bobl.LL+C
Gwybodaeth Cychwyn
I7Atod. 4 para. 6 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
7. Caiff y strategaethau y cyfeirir atynt ym mharagraff 6 gynnwys sgrinio ar gyfer—LL+C
(a)radioniwclidau penodol neu radioniwclid unigol; neu
(b)gweithgarwch alffa gros neu weithgarwch beta gros (pan fo’n briodol caniateir disodli gweithgarwch beta gros gan weithgarwch beta gweddilliol ar ôl didynnu’r crynodiad gweithgarwch K-40).
Gwybodaeth Cychwyn
I8Atod. 4 para. 7 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
8. Os yw un o’r crynodiadau gweithgarwch yn uwch nag 20% o’r gwerth deilliedig cyfatebol neu os yw’r crynodiad tritiwm yn uwch na’i werth paramedrig a restrir yn Rhan 3 o Atodlen 1, mae’n ofynnol dadansoddi’r radioniwclidau ychwanegol.
Gwybodaeth Cychwyn
I9Atod. 4 para. 8 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
9. Rhaid i awdurdod lleol, wrth benderfynu pa radioniwclidau y mae’n ofynnol eu mesur ar gyfer pob cyflenwad, ystyried yr holl wybodaeth berthnasol am ffynonellau tebygol o ymbelydredd.
Gwybodaeth Cychwyn
I10Atod. 4 para. 9 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
10. Yn ddarostyngedig i baragraff 11 y lefelau sgrinio a argymhellir yw—
(a)0,1Bq/l ar gyfer gweithgarwch alffa gros; a
(b)1,0Bq/l ar gyfer gweithgarwch beta gros.
Gwybodaeth Cychwyn
I11Atod. 4 para. 10 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
11. Os yw’r gweithgarwch alffa gros yn uwch na 0,1Bq/l neu os yw’r gweithgarwch beta gros yn uwch na 1,0Bq/l, mae’n ofynnol dadansoddi ar gyfer radioniwclidau penodol.
Gwybodaeth Cychwyn
I12Atod. 4 para. 11 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
12. Caiff Gweinidogion Cymru bennu lefelau sgrinio gwahanol ar gyfer gweithgarwch alffa gros a gweithgarwch beta gros pan fo’r awdurdod lleol yn gallu dangos bod y lefelau gwahanol yn cydymffurfio â dos dangosol o 0,1 mSv.
Gwybodaeth Cychwyn
I13Atod. 4 para. 12 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
13. Rhaid cyfrifo’r dos dangosol o—
(a)y crynodiadau radioniwclid a fesurwyd a’r cyfernodau dos a nodwyd yn Atodiad III, Tabl A o Gyfarwyddeb 96/29/Euratom(2) ; neu
(b)gwybodaeth ddiweddarach a gydnabyddir gan Weinidogion Cymru, ar sail y cymeriant dŵr blynyddol (730 l ar gyfer oedolion).
Gwybodaeth Cychwyn
I14Atod. 4 para. 13 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
14. Pan fo’r fformiwla a ganlyn wedi ei bodloni, gellir tybio bod y dos dangosol yn is na’r gwerth paramedrig o 0,1mSv ac nid yw’n ofynnol cynnal unrhyw ymchwiliadau pellach—
Tarddiad | Niwclid | Crynodiad deilliedig |
|---|---|---|
(1) Mae’r tabl hwn yn caniatáu ar gyfer priodoleddau radiolegol wraniwm yn unig, nid ei wenwyndra cemegol. | ||
| Naturiol | U-2383 | 3,0 Bq/l |
| U-2343 | 2,8 Bq/l | |
| Ra-226 | 0,5 Bq/l | |
| Ra-228 | 0,2 Bq/l | |
| Pb-210 | 0,2 Bq/l | |
| Po-210 | 0,1 Bq/l | |
| Artiffisial | C-14 | 240 Bq/l |
| Sr-90 | 4,9 Bq/l | |
| Pu-239/Pu-240 | 0,6 Bq/l | |
| Am-241 | 0,7 Bq/l | |
| Co-60 | 40 Bq/l | |
| Cs-134 | 7,2 Bq/l | |
| Cs-137 | 11 Bq/l | |
| 1-131 | 6,2 Bq/l | |
Gwybodaeth Cychwyn
I15Atod. 4 para. 14 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
15. Ar gyfer y paramedrau a’r radioniwclidau a ganlyn, rhaid i’r dull dadansoddi a ddefnyddir, o leiaf, allu mesur crynodiadau gweithgarwch gyda’r terfyn canfod a bennir isod:
Paramedrau a radioniwclidau | Terfyn canfod (Nodiadau 1,2) | Nodiadau |
|---|---|---|
| Tritiwm | 10 Bq/l | Nodyn 3 |
| Radon | 10 Bq/l | Nodyn 3 |
| alffa gros | 0,04 Bq/l | Nodyn 4 |
| beta gros | 0,4 Bq/l | Nodyn 4 |
| U-238 | 0,02 Bq/l | |
| U-234 | 0,02 Bq/l | |
| Ra-226 | 0,04 Bq/l | |
| Ra-228 | 0,02 Bq/l | Nodyn 5 |
| Pb-210 | 0,02 Bq/l | |
| Po-210 | 0,01 Bq/l | |
| C-14 | 20 Bq/l | |
| Sr-90 | 0,4 Bq/l | |
| Pu-239/Pu-240 | 0,04 Bq/1 | |
| Am-241 | 0,06 Bq/l | |
| Co-60 | 0,5 Bq/1 | |
| Cs-134 | 0,5 Bq/l | |
| C2-137 | 0,5 Bq/l | |
| 1-131 | 0,5 Bq/1 |
Nodyn 1: Rhaid cyfrifo’r terfyn canfod yn unol â safon ISO 11929: Pennu terfynau nodweddion (trothwy penderfyniad, terfyn canfod a therfynau’r cyfwng hyder) ar gyfer mesur ymbelydredd ïoneiddio — Hanfodion a chymhwyso, gyda thebygolrwydd gwallau o’r math cyntaf a’r ail fath o 0,05 yr un.
Nodyn 2: Rhaid cyfrifo ansicrwydd mesuriadau, a chyflwyno adroddiadau arnynt, fel ansicrwydd safonol cyflawn, neu fel ansicrwydd estynedig gyda ffactor ehangu o 1,96 yn unol â Chanllaw yr ISO sef ‘Guide for the Expression of Uncertainty in Measurement’.
Nodyn 3: Y terfyn canfod ar gyfer tritiwm a radon yw 10% o’i werth paramedrig o 100 Bq/1.
Nodyn 4: Y terfyn canfod ar gyfer gweithgarwch alffa gros a gweithgarwch beta gros yw 40% o’r gwerthoedd sgrinio o 0,1 a 1,0 Bq/1 yn y drefn honno.
Nodyn 5: Nid yw’r terfyn canfod ond yn gymwys i’r sgrinio cychwynnol ar gyfer dos dangosol ar gyfer ffynhonnell ddŵr newydd; os yw’r gwirio cychwynnol yn dangos nad yw’n debygol bod lefel yr Ra-228 yn uwch nag 20% o’r crynodiad deilliedig, caniateir cynyddu’r terfyn canfod i 0,08 Bq/1 ar gyfer mesuriadau penodol arferol ar gyfer niwclidau Ra-228, nes y bydd yn ofynnol cynnal ail-wiriad dilynol.
Gwybodaeth Cychwyn
I16Atod. 4 para. 15 mewn grym ar 20.11.2017, gweler rhl. 1
Gweler O.S. 2009/3155 ynglŷn â phenodi Gwasanaeth Achredu’r Deyrnas Unedig yn gorff achredu cenedlaethol.
OJ Rhif. L 159, 29.6.1996, t. 1, caiff hwn ei ddirymu a’i ddisodli’n rhagolygol gan Gyfarwyddeb 2013/59 Euratom (OJ L 13, 17.1.2014, t. 1) gydag effaith o 6 Chwefror 2018.