RHAN 1ATGYFNERTHU DEMOCRATIAETH LEOL
PENNOD 1HYBU A CHEFNOGI AELODAETH O AWDURDODAU LLEOL
Arolwg o gynghorwyr ac ymgeiswyr na fu iddynt lwyddo i gael eu hethol yn gynghorwyr
I11Dyletswydd i gynnal arolwg
1
Rhaid i awdurdod lleol, yn unol â rheoliadau o dan yr adran hon, gynnal arolwg—
a
o gynghorwyr yn ei ardal, a
b
o ymgeiswyr na fu iddynt lwyddo i gael eu hethol i swydd cynghorydd yn ei ardal.
2
Rhaid i awdurdod lleol gynnal arolwg F2, neu drefnu i gynnal arolwg, mewn perthynas â phob etholiad cyffredin—
a
ar gyfer cyngor y sir neu'r fwrdeistref sirol, a
b
ar gyfer cyngor cymuned yn ardal yr awdurdod lleol.
3
Rhaid i'r arolwg gael ei gynnal—
a
drwy ofyn cwestiynau rhagnodedig ar unrhyw ffurf ragnodedig neu mewn unrhyw ddull rhagnodedig, a
b
drwy grynhoi'r wybodaeth ar unrhyw ffurf ragnodedig neu mewn unrhyw ddull rhagnodedig.
F13A
Yn achos etholiad cyffredin caniateir i arolwg gael ei gynnal—
a
yn llwyr ar ôl yr etholiad cyffredin, neu
b
drwy ofyn i’r ymgeiswyr i gael eu hethol i swydd cynghorydd ateb y cwestiynau rhagnodedig cyn yr etholiad cyffredin a chrynhoi’r wybodaeth a ddarparwyd wedi hynny.
4
Mae'r cwestiynau y caniateir eu rhagnodi o dan is-adran (3) yn cynnwys cwestiynau (ond heb fod yn gyfyngedig iddynt) ynglŷn â'r unigolyn y maent wedi eu cyfeirio ato ynghylch—
a
rhywedd;
b
cyfeiriadedd rhywiol;
c
iaith;
d
hil;
e
oedran;
f
anabledd;
g
crefydd neu gred;
h
iechyd;
i
addysg a chymwysterau;
j
cyflogaeth;
k
gwaith fel cynghorydd.
5
Nid oes dim yn yr adran hon sy'n gosod dyletswydd ar F3unrhyw unigolyn i ddarparu unrhyw wybodaeth.
F46
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
Yn yr adran hon—
ystyr “anabledd” (“disability”) yw amhariad corfforol neu feddyliol a chanddo effaith andwyol sylweddol a hirdymor ar allu person i gyflawni gweithgareddau beunyddiol normal;
ystyr “cred” (“belief”) yw unrhyw gred grefyddol neu athronyddol ac mae cyfeiriad at gred yn cynnwys cyfeiriad at ddiffyg cred;
ystyr “crefydd” (“religion”) yw unrhyw grefydd ac mae cyfeiriad at grefydd yn cynnwys cyfeiriad at ddiffyg crefydd;
ystyr “cyfeiriadedd rhywiol” (“sexual orientation”) yw cyfeiriadedd rhywiol person—
- a
tuag at bersonau o'r un rhyw,
- b
tuag at bersonau o'r rhyw arall, neu
- c
tuag at bersonau o'r naill ryw neu'r llall;
- a
mae “cynghorydd” (“councillor”) yn cynnwys cynghorydd cymuned;
ystyr “hil” (“race”) yw lliw, cenedligrwydd neu darddiad ethnig neu genedlaethol.
I22Cwblhau arolwg a chyhoeddi gwybodaeth
1
Rhaid i awdurdod lleol gwblhau ei arolwg a darparu'r wybodaeth sy'n cael ei chrynhoi ganddo i Weinidogion Cymru cyn pen chwe mis ar ôl dyddiad yr etholiad cyffredin y mae'n ymwneud ag ef.
2
Rhaid i awdurdod lleol ddarparu'r wybodaeth ar unrhyw ffurf ragnodedig neu mewn unrhyw ddull rhagnodedig.
3
Caiff awdurdod lleol gyhoeddi'r wybodaeth sy'n cael ei chrynhoi gan arolwg yn y dull y mae o'r farn ei bod yn briodol ei chyhoeddi, yn ddarostyngedig i is-adran (6).
4
Rhaid i Weinidogion Cymru—
a
crynhoi'r wybodaeth a gânt oddi wrth awdurdodau lleol o dan yr adran hon, a
b
ei chyhoeddi cyn pen deuddeng mis ar ôl dyddiad yr etholiad cyffredin y mae'n ymwneud ag ef.
5
Caiff Gweinidogion Cymru—
a
cyhoeddi gwybodaeth o dan is-adran (4)(b) yn y dull y maent o'r farn ei bod yn briodol ei chyhoeddi, yn ddarostyngedig i is-adran (6);
b
rhannu unrhyw wybodaeth a ddarperir iddynt o dan is-adran (1) ag unrhyw gorff sy'n cynrychioli buddiannau cynghorau sir, cynghorau bwrdeistref sirol neu gynghorau cymuned yng Nghymru.
6
Nid yw unrhyw wybodaeth a geir o dan adran 1 neu'r adran hon i'w chyhoeddi na'i rhannu ar unrhyw ffurf sydd, naill ai ar ei phen ei hun neu ar y cyd ag unrhyw wybodaeth arall, yn datgelu pwy yw unrhyw unigolyn y mae'n ymwneud ag ef neu'n ei gwneud yn bosibl i'r unigolyn hwnnw gael ei adnabod.
I33Canllawiau ynghylch arolygon
Wrth arfer ei swyddogaethau o dan adrannau 1 a 2, rhaid i awdurdod lleol roi sylw i ganllawiau a roddir gan Weinidogion Cymru.
Cefnogi aelodaeth
F54Mynychu cyfarfodydd o bell
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I45Adroddiadau blynyddol gan aelodau o awdurdod lleol
1
Rhaid i awdurdod lleol wneud trefniadau—
a
i bob person sy'n aelod o'r awdurdod lunio adroddiad blynyddol ynghylch gweithgareddau'r person fel aelod o'r awdurdod yn ystod y flwyddyn y mae'r adroddiad yn ymwneud â hi,
b
i bob person sy'n aelod o weithrediaeth yr awdurdod lunio adroddiad blynyddol ynghylch gweithgareddau'r person fel aelod o'r weithrediaeth yn ystod y flwyddyn y mae'r adroddiad yn ymwneud â hi, ac
c
i'r awdurdod gyhoeddi pob adroddiad blynyddol sy'n cael ei lunio gan ei aelodau a chan aelodau ei weithrediaeth.
2
Caiff y trefniadau gynnwys amodau o ran cynnwys adroddiad y mae'n rhaid iddynt gael eu bodloni gan y person sydd yn ei lunio.
3
Rhaid i awdurdod lleol roi cyhoeddusrwydd i'w drefniadau.
4
Wrth arfer ei swyddogaethau o dan yr adran hon rhaid i awdurdod lleol roi sylw i ganllawiau a roddir gan Weinidogion Cymru.
I56Amseru cyfarfodydd cyngor
1
Caiff Gweinidogion Cymru roi canllawiau ynghylch amser cynnal cyfarfodydd awdurdod lleol.
2
Rhaid i awdurdod lleol roi sylw i ganllawiau a roddir o dan is-adran (1).
3
Yn is-adran (1), ystyr “cyfarfodydd awdurdod lleol” yw—
a
cyfarfodydd yr awdurdod lleol;
b
cyfarfodydd unrhyw bwyllgor neu is-bwyllgor i'r awdurdod.
I67Hyfforddi a datblygu aelodau o awdurdod lleol
1
Rhaid i awdurdod lleol sicrhau y darperir cyfleoedd hyfforddi a datblygu rhesymol i'w aelodau.
2
Rhaid i awdurdod lleol sicrhau bod adolygiad blynyddol o anghenion hyfforddi a datblygu'r aelod ar gael i bob aelod o'r awdurdod.
3
Rhaid i'r adolygiad gynnwys cyfle am gyfweliad gyda pherson sydd, ym marn yr awdurdod, yn briodol gymwys i roi cyngor am anghenion hyfforddi a datblygu aelod o awdurdod lleol.
4
Wrth arfer ei swyddogaethau o dan yr adran hon rhaid i awdurdod lleol roi sylw i ganllawiau a roddir gan Weinidogion Cymru.
5
Yn achos awdurdod sy'n gweithredu gweithrediaeth arweinydd a chabinet (Cymru), nid yw cyfeiriad yn yr adran hon at aelod o awdurdod lleol yn cynnwys yr arweinydd gweithrediaeth.