Rheoliadau Addysg (Cyrff Sefydledig) (Cymru) 2001

Nodyn Esboniadol

(Nid yw'r nodyn hwn yn rhan o'r Rheoliadau)

Mae'r Rheoliadau hyn, sy'n gymwys yng Nghymru yn unig, yn gwneud darpariaeth ynglyn â sefydlu, aelodaeth a swyddogaethau cyrff sefydledig a'r camau i'w cymryd mewn cysylltiad ag ysgolion sy'n ymuno neu'n ymadael â grŵp o ysgolion y mae'r corff sefydledig yn gweithredu drosto. Maent hefyd yn darparu ar gyfer dirwyn grŵp o gyrff sefydledig i ben. Maent yn ailadrodd, gyda rhai newidiadau ac ychwanegiadau, ddarpariaethau a geid yn flaenorol yn Rheoliadau Cyrff Sefydledig 1999, sy'n cael eu diddymu.

Mae corff sefydledig yn gorff corfforaethol wedi'i sefydlu o dan adran 21 o Ddeddf Safonau a Fframwaith Ysgolion 1998 i gyflawni'r swyddogaethau canlynol mewn perthynas â thair neu ragor o ysgolion (“y grŵp”) y mae pob un ohonynt naill ai yn ysgol sefydledig neu'n ysgol wirfoddol, sef—

(a) dal eiddo ar ran yr ysgolion hynny at ddibenion yr ysgolion;

(b) penodi llywodraethwyr sefydledig ar gyfer yr ysgolion hynny;

(c) hybu cydweithredu rhwng yr ysgolion yn y grŵp.

Mae'r Rheoliadau a'r newidiadau o'r Rheoliadau blaenorol yn cael eu hesbonio'n fanylach isod.

Rheoliad 2: mae'n cynnwys diffiniadau.

Rheoliad 3: mae'n darparu mai dim ond ysgol sefydledig neu ysgol wirfoddol neu ysgol gymunedol y mae'r corff llywodraethu'n bwriadu iddi fod yn ysgol sefydledig neu'n ysgol wirfoddol sydd yn gallu ffurfio rhan o grŵp ac yn gallu gwneud cais i'r Cynulliad Cenedlaethol i sefydlu corff sefydledig. Ni all ysgol y mae ganddi waddoliad eisoes (heblaw corff sefydledig) byth ffurfio rhan o grŵp ac ni chaiff ei chorff llywodraethu gynnig sefydlu corff sefydledig.

Rheoliadau 4 i 7, Atodlen 1: maent yn ymdrin â sefydlu cyrff sefydledig, gwneud eu hofferyn llywodraethu a throsglwyddo tir.

Rheoliadau 8 a 9: maent yn ymdrin ag aelodaeth cyrff sefydledig, cworwm ar gyfer eu penderfyniadau, cyfnodau swyddi'r aelodau a materion eraill.

Rheoliadau 10, 11 a 12 ac Atodlen 2: maent yn nodi'r rheolau cymhwyster ar gyfer penodiad fel aelod o gorff sefydledig a'r amgylchiadau pan fydd yr aelodau yn anghymwys i ddal swydd (neu i barhau i ddal swydd).

Rheoliad 13: mae'n darparu bod aelod o gorff sefydledig yn cael mân dreuliau rhesymol yn unig a bod rhaid iddo beidio â chael unrhyw fudd uniongyrchol neu anuniongyrchol o gontractau a wneir gan y corff sefydledig na chael unrhyw fuddiant mewn unrhyw dir a ddelir gan y corff sefydledig.

Rheoliad 14: mae'n ymdrin â phenodi clerc i'r corff sefydledig.

Rheoliad 15: mae'n ymdrin â chynnal cyfarfodydd cyrff sefydledig.

Rheoliad 16: mae'n darparu i gyrff sefydledig gyhoeddi adroddiadau blynyddol.

Rheoliad 17: mae'n darparu ar gyfer cadw cyfrifon gan gyrff sefydledig.

Rheoliad 18: mae'n darparu ynglŷn â gwybodaeth a chofnodion.

Rheoliad 19: mae'n nodi'r swyddogaethau a roddir i gyrff sefydledig.

Rheoliad 20: mae'n nodi'r pwerau y gall cyrff sefydledig eu harfer mewn cysylltiad â'u swyddogaethau.

Rheoliad 21: mae'n nodi'r weithdrefn ar gyfer ymuno â grŵp ar ôl sefydlu'r corff sefydledig i ddechrau gan gynnwys darpariaeth ar gyfer trosglwyddo tir.

Rheoliadau 22 a 23: maent yn nodi gweithdrefnau i'w dilyn pan fydd ysgol yn dymuno ymadael â grŵp gan gynnwys darpariaeth ar gyfer trosglwyddo tir.

Rheoliad 24: mae'n darparu ar gyfer dirwyn cyrff sefydledig i ben.

Rheoliad 25: mae'n galluogi'r Cynulliad Cenedlaethol i benderfynu ar anghydfodau rhwng cyrff llywodraethu ysgolion mewn grŵp y mae corff sefydledig yn gweithredu drosto.

Rheoliad 26: mae'n cynnwys darparieth ynglŷn â defnddio tir.

Rheoliad 27: mae'n addasu Atodlen 10 i Ddeddf Diwygio Addysg 1988 yn ei chymhwysiad at drosglwyddiadau tir o dan y Rheoliadau.

Mae'r Rheoliadau yn ymgorffori mân newidiadau i adlewyrchu'r ffaith y gall ysgol sy'n sefydlu, ymuno neu ymadael â chorff sefydledig fod yn mynd trwy newid categori ysgol o dan Reoliadau Newid Categori Ysgolion a Gynhelir (Cymru) 2001 sy'n dod i rym ar yr un pryd â'r Rheoliadau hyn. Heblaw am hynny, dyma'r prif newidiadau i'r Rheoliadau blaenorol:

(a) Mae'r Rheoliadau newydd yn nodi'r gweithdrefnau i'w dilyn pan fydd ysgol yn dymuno ymadael â grŵp (rheoliadau 22 a 23).

(b) Maent yn gwneud darpariaeth ar gyfer dirwyn cyrff sefydledig i ben (rheoliad 24).

(c) Maent yn estyn Atodlen 2 (anghymhwyso rhag dal swydd) i ymdrin ag anhwylder meddwl, personau y gwaherddir neu y cyfyngir ar eu cyflogaeth o dan adran 218(6) o Ddeddf Diwygio Addysg 1988 a phersonau ag anghymhwyswyd rhag bod yn berchnogion ysgolion annibynnol yn rhinwedd Gorchmynion a wnaed o dan adran 470 neu 471 o Ddeddf Addysg 1996. Yn ychwanegol, o dan y Rheoliadau newydd mae aelod o gorff sefydledig sydd (heb gydsyniad y corff hwnnw) yn methu â bod yn bresennol mewn dau gyfarfod olynol o'r corff hwnnw yn cael ei anghymhwyso rhag dal swydd am gyfnod o 12 mis.

Nid yw'r Rheoliadau yn ymdrin â throsglwyddo tir yn achos ysgol sy'n newid ei chategori. Ymdrinnir â hyn yn Rheoliadau Newid Categori Ysgolion a Gynhelir (Cymru) 2001.